Αφανής εταιρεία
§ 1
Η αφανής εταιρεία ρυθμίζεται στα άρθρα 285-292 του νόμου 4072/2012. Συμπληρωματικά εφαρμόζονται οι διατάξεις του ΑΚ, εκτός από αυτές που δεν συμβαδίζουν με τη φύση της (άρθρο 285 παρ. 3). Τέτοιες είναι αυτές που αφορούν την εταιρική περιουσία και την εμφάνιση προς τα έξω.
Αφανής ή συμμετοχική είναι η προσωπική εταιρεία στην οποία ένας ή περισσότεροι εταίροι (αφανείς εταίροι) μετέχουν με την καταβολή εισφοράς στην εμπορική επιχείρηση άλλου (εμφανής εταίρος) έναντι συμμετοχής στα κέρδη (άρθρα 285 παρ. 1 και 286). Η αφανής εταιρεία δεν έχει νομική προσωπικότητα και δεν καταχωρίζεται στο ΓΕΜΗ. Ο εταιρικός δεσμός εκδηλώνεται μόνο στις προς τα έσω σχέσεις των εταίρων, ενώ ως προς τα έξω, δρα στο δικό του όνομα ο εμφανής εταίρος, λαμβάνοντας όμως το κοινό συμφέρον αυτού και των αφανών εταίρων. Η συμμετοχή του αφανούς εταίρου μπορεί να περιορίζεται στα αποτελέσματα μίας ή περισσοτέρων εμπορικών πράξεων (εταιρεία ευκαιρίας).
Η αφανής εταιρεία είναι γνήσια εταιρική μορφή και υπάγεται στην έννοια της εταιρείας του ΑΚ. Όλοι οι εταίροι, εμφανείς και αφανείς, έχουν υποχρέωση καταβολής εισφορών και συμβολής στην επίτευξη του κοινού σκοπού. Είναι προσωπική εταιρεία με έντονο κεφαλαιουχικό χαρακτήρα (όπως η ετερόρρυθμη), καθώς ο αφανής εταίρος συμμετέχει μόνο οικονομικά σ αυτή. Είναι εσωτερική εταιρεία, καθώς ο εταιρικός δεσμός λειτουργεί μόνο ως προς τις έσω σχέσεις της εταιρείας. Προς τα έξω δεν εμφανίζεται εταιρεία (ούτε ως νομικό πρόσωπο ούτε ως οργανωμένη ένωση προσώπων). Δεν έχει ούτε νομική προσωπικότητα ούτε εταιρική περιουσία, ούτε διαχειριστές. Δεν χαρακτηρίζεται ως εμπορική εταιρεία. Εμπορική ιδιότητα αποκτά αποκλειστικά ο εμφανής εταίρος. Τόσο ο εμφανής όσο και ο αφανής εταίρος μπορεί να είναι είτε φυσικά είτε νομικά πρόσωπα. Ο αφανής εταίρος δεν έχει όλα τα δικαιώματα εταίρου εξωτερικής εταιρείας. Συνεπώς δεν έχει ούτε όλες τις υποχρεώσεις του εμφανούς εταίρου και πρωταρχικώς, ευθύνη για τα χρέη της εταιρείας. Λόγοι λύσης που συντρέχουν στο πρόσωπο του αφανούς εταίρου έχουν ως αποτέλεσμα τη λύση της εταιρείας. Στην αφανή εταιρεία ισχύει πλήρως η αρχή της ελεύθερης διαμόρφωσης των προς τα έσω σχέσεων των εταίρων, με αποτέλεσμα τη δυνατότητα δημιουργίας άτυπων εταιρικών μορφωμάτων.
Στην αφανή εταιρεία δεν υπάρχει κατά κανόνα εταιρική περιουσία. Ο αφανής εταίρος μεταβιβάζει την εισφορά του κατά κυριότητα ή την παραχωρεί κατά χρήση στον εμφανή εταίρο (άρθρο 286). Επίσης τα αποκτώμενα από τη διαχείριση της εταιρείας ανήκουν στον εμφανή εταίρο (άρθρο 288 παρ.2). Αν ο αφανής εταίρος εισφέρει εργασία, αυτή παρέχεται στον ιδιοκτήτη της επιχείρησης δηλαδή τον εμφανή εταίρο.
§ 2
Για τη σύσταση της αφανούς εταιρείας δεν απαιτείται συστατικός τύπος ούτε καταχώρηση στο ΓΕΜΗ. Σύμφωνα με το άρθρο 285 παρ. 2 εδ. 2, οι όροι της εταιρικής σύμβασης αποδεικνύονται μόνο με έγγραφη συμφωνία των εταίρων.
Η διαχείριση της αφανούς εταιρείας ανήκει αποκλειστικά στον εμφανή εταίρο (άρθρο 288 παρ. 1), ο οποίος έχει έναντι των αφανών εταίρων όλες τις υποχρεώσεις και ευθύνες διαχειριστή. Ο αφανής εταίρος δεν έχει δικαίωμα εναντίωσης ακόμα και για τις πράξεις έξω από τη συνήθη διαχείριση, έχει όμως δικαίωμα ελέγχου των βιβλίων και των εγγράφων της επιχείρησης του εμφανούς, εκτός αν η εταιρική σύμβαση προβλέπει διαφορετική ρύθμιση (άρθρο 290). Ο αφανής εταίρος μετέχει υποχρεωτικά στα κέρδη κατά το ποσοστό ή το ποσό που έχει συμφωνηθεί στην εταιρική σύμβαση, αλλιώς εφαρμόζεται η ΑΚ 763, δηλαδή η συμμετοχή στα κέρδη κατά ίσα μέρη. Κύρια υποχρέωση του αφανούς εταίρου είναι η καταβολή της εισφοράς και η υποχρέωση πίστης.
Οι αφανείς εταίροι δεν έχουν ούτε δικαίωμα εκπροσώπησης ούτε χρήσης της εταιρικής επωνυμίας. Συνεπώς μόνο ο εμφανής εταίρος ευθύνεται με την προσωπική του περιουσία για την εκπλήρωση των υποχρεώσεων που αναλαμβάνει έναντι των τρίτων. Αντίστοιχα οι τρίτοι αναλαμβάνουν υποχρεώσεις και αποκτούν δικαιώματα μόνο έναντι του εμφανούς εταίρου (άρθρο 287). Επίσης, αυτά που αποκτά ο εμφανής εταίρος από τη διαχείριση ανήκουν μόνο σ αυτόν (άρθρο 288 παρ. 2). Μόνο αν τα αποκτώμενα είναι χρήματα έχει ο εμφανής εταίρος την υποχρέωση με τις προϋποθέσεις του άρθρου 289 να τα διανείμει υπό τη μορφή των κερδών.
Η αφανής εταιρεία λύεται για τους ίδιους λόγους, για τους οποίους λύεται και η αστική εταιρεία (άρθρο 291 § 1 εδ. 1). Ο θάνατος, η πτώχευση, η θέση σε δικαστική συμπαράσταση και η καταγγελία επιφέρουν τη λύση της εταιρείας, ακόμα και όταν συντρέχουν στο πρόσωπο του αφανούς.
Με τη λύση επέρχεται αμέσως και η περάτωση της εταιρείας, αφού ανάγκη σταδίου εκκαθάρισης υπάρχει μόνο στις εξωτερικές εταιρείες οι οποίες έχουν περιουσία. Η εκκαθάριση που αναφέρεται στο άρθρο 291 έχει απλώς τη σημασία της απόδοσης στον αφανή εταίρο από τον εμφανή της αξίας της συμμετοχής του, μειωμένης κατά τις ζημιές που του αναλογούν. Ο εμφανής εταίρος καθορίζει την αξία της συμμετοχής του αφανούς, την οποία και του καταβάλλει, με βάση τον ισολογισμό εκκαθάρισης που καταρτίζει ο ίδιος. Καθήκοντα εκκαθάρισης αναλαμβάνει ο εμφανής εταίρος, ο οποίος έχει υποχρέωση λογοδοσίας προς τον αφανή, καθώς και να του παρέχει πληροφορίες για την εξέλιξη των εργασιών εκκαθάρισης.
Η κήρυξη σε πτώχευση του εμφανούς ή του αφανούς εταίρου έχει ως συνέπεια τη λύση της αφανούς εταιρείας. Σε περίπτωση πτώχευσης του εμφανούς εταίρου, ο αφανής εταίρος μπορεί να αναγγελθεί ως πτωχευτικός πιστωτής για την καταβληθείσα εισφορά του και το υπόλοιπο των κερδών που προκύπτουν από τη διαχείριση της αφανούς εταιρείας (άρθρο 292 § 1).