Η γενικευμένη νομιμοποίηση αυθαιρέτων που χτίστηκαν μετά το 1983 είναι αδύνατη σύμφωνα με την νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας”. Με την κατηγορηματική αυτή δήλωση στην “Καθημερινή”, ο πρόεδρος του Ε΄ τμήματος του ΣτΕ κ. Κώστας Μενουδάκος υπενθυμίζει ότι δεν υπάρχει περιθώριο για νομικά «τρικ», με τα οποία να γίνει διά της πλαγίας οδού νομιμοποίηση αυθαιρέτων. Εισπρακτικά περιθώρια, ωστόσο, υπάρχουν και μάλιστα ιδιαιτέρως σημαντικά, προϋποθέτουν όμως ισχυρούς ελεγκτικούς μηχανισμούς.
Περιθώριο υπάρχει μόνο για δύο κατηγορίες αυθαιρέτων. Οσα αποδεδειγμένα κτίστηκαν πριν από το 1983 και όσα κτίστηκαν μεν χωρίς οικοδομική άδεια, αλλά χωρίς να υπερβαίνουν τους όρους δόμησης που ισχύουν στις περιοχές όπου ανεγέρθησαν. «Κάθε άλλο ενδεχόμενο, με τη μέχρι σήμερα νομολογία, είναι αδύνατον», λέει ο κ. Μενουδάκος. Το ίδιο ισχύει για την -προσωρινή ή μη- εξαίρεση από την κατεδάφιση. «Η εξαίρεση από την κατεδάφιση ισούται με νομιμοποίηση και έχει κριθεί αντισυνταγματική ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του ’80», σημειώνει ο πρόεδρος του Ε΄ τμήματος.
Τι δεν μπορεί να γίνει, εκτός φυσικά από οποιασδήποτε μορφής νομιμοποίηση:
α) Ρύθμιση στο πρότυπο των ημιυπαίθριων, με μειωμένα πρόστιμα και αντάλλαγμα μια χρονικά ορισμένη εξαίρεση από κατεδάφιση. Η ίδια η ρύθμιση για τους ημιυπαίθριους κινείται στα όρια του συνταγματικά ανεκτού, επειδή αφορά πολεοδομική παρανομία μέσα σε νόμιμο κτίριο και όχι μια καθολική πολεοδομική παρανομία.
β) Διακοπή της ηλεκτροδότησης σε όσα αυθαίρετα δεν πληρώσουν τα πρόστιμα. Εκτός από τις κοινωνικές αντιδράσεις που θα είχε μια τέτοια επιλογή, δεν είναι βέβαιο ότι η ΔΕΗ έχει εικόνα του πόσα παράνομα κτίρια ηλεκτροδοτούνται…
Μια ιστορία που κρατάει από το 1968
Η «νομιμοποίηση» αυθαιρέτων έναντι οικονομικού ανταλλάγματος μετράει περισσότερα από 40 χρόνια. Για πρώτη φορά εφαρμόστηκε στον α.ν. 410/1968, που θέσπισε την εξαίρεση από την κατεδάφιση όλων των αυθαιρέτων σε εντός σχεδίου περιοχές. Οι ιδιοκτήτες όφειλαν να τα δηλώσουν σε 6 μήνες οι οποίοι μέσω διαδοχικών παρατάσεων έγιναν… 11 χρόνια, η δε εισφορά αντιστοιχούσε σε ποσοστό της αξίας του κτιρίου.
Ακολούθησε ο ν. 720/1977, που προέβλεψε και αυτός γενικευμένη εξαίρεση από την κατεδάφιση, αυτή τη φορά και για τα εκτός σχεδίου αυθαίρετα. Η εξαίρεση γινόταν με δήλωση του ιδιοκτήτη στην πολεοδομία και καταβολή εισφοράς βάσει τετραγωνικών. Ο ν. 720/1977 κρίθηκε αντισυνταγματικός από την Ολομέλεια του ΣτΕ το 1980.
Στη συνέχεια ήρθε ο 1337/83, έκτοτε σημείο αναφοράς της νομολογίας. Ο νόμος έδωσε τη δυνατότητα εκτεταμένων πολεοδομήσεων περιοχών αυθαιρέτων αλλά και τη νομιμοποίηση μεμονωμένων κατασκευών, μέσω της δήλωσής του από τους ιδιοκτήτες τους και της καταβολής του 10% της αξίας του αυθαιρέτου. Εθεσε δε ως όριο την 31/1/1983, μετά την οποία απαγορεύτηκε κάθε νομιμοποίηση. Οι ρυθμίσεις αυτές συμπληρώθηκαν από τον ν. 1512/85, που έδωσε δυνατότητα εξαίρεσης από κατεδάφιση για μικρές πολεοδομικές παραβάσεις. Τις δυνατότητες του τελευταίου αυτού νόμου για την εξαίρεση αυθαιρέτων από την κατεδάφιση επιχείρησε να επεκτείνει ο ν.3044/02, που κρίθηκε αντισυνταγματικός από το ΣτΕ. Τέλος, ο 3212/03 έδωσε τη δυνατότητα γενικευμένης σύνδεσης αυθαιρέτων με δίκτυα ηλεκτρικού και νερού.