ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΗΜΕΙΩΜΑ Τ.Γ.Π:
η ΑΠΌΦΑΣΗ ΕΧΕ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝ Ως προς την οριοθέτηση της δικαιοδοσίας μεταξύ πολιτικών δικαστηρίων και Συμβουλίου της Επικρατείας ΔΙΌΤΙ παραπέμπεται στην Ολομέλεια το ζήτημα κατά πόσον συνιστά διαφορά διοικητική και μάλιστα ακυρωτική, η δημιουργούμενη από προσβολή υπουργικής αποφάσεως περί εγκρίσεως καθορισμού τιμολογίων ελλιμενισμού σκαφών σε μαρίνα από το Διοικητικό Συμβούλιο Ανώνυμης Εταιρείας (Ελληνικά Ακίνητα) που εκδίδεται δυνάμει της παρ. 5 του άρθρου 31α του ν. 2160/1993 προστεθέντος με την παρ. 3 του άρθρου 38 του ν. 3105/2003 και το ζήτημα της επάρκειας και πληρότητας αυτής της εξουσιοδοτικής διατάξεως (παρόμοια παραπεμπτική του ίδιου Τμήματος η ΣτΕ 1155/2004, αντίθετη νομολογία του Στ΄ Τμήματος ως προς το ζήτημα της επάρκειας και πληρότητας της εξουσιοδοτικής διάταξης με τις 2477, 2478/2000 αποφάσεις της 7μελούς συνθέσεως).
1/2009 ΣΤΕ
Τουριστικοί Λιμένες σκαφών αναψυχής (μαρίνες) και καθορισμός τιμολογίων ελλιμενισμού σκαφών. Η διαφορά που αναφύεται από την αμφισβήτηση της νομιμότητας της απόφασης του Υπουργού Ανάπτυξης, με την οποία εγκρίνονται τα τιμολόγια αυτά, είναι ακυρωτική διοικητική διαφορά και ανήκει στη δικαιοδοσία του ΣτΕ και ειδικότερα του Β΄ Τμήματος. Εννομο συμφέρον ιδιοκτητών σκαφών που ελλιμενίζονται στη συγκεκριμένη μαρίνα να ασκήσουν αίτηση ακύρωσης και ομοδικία αυτών. Παραπομπή στην Ολομέλεια του ΣτΕ των ζητημάτων της δικαιοδοσίας του ΣτΕ και της πληρότητας και επάρκειας της νομοθετικής εξουσιοδότησης του άρθρου 21 παρ. 8 του ν. 2636/1998 και του άρθρου 10 παρ. 2 του ν. 2837/2000, ενόψει και της παραπομπής και με άλλη απόφαση του Τμήματος για άλλες μαρίνες.
Αριθμός 1/2009
ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑΣ
ΤΜΗΜΑ Β΄
Συνεδρίασε δημόσια στο ακροατήριό του στις 19 Νοεμβρίου 2008 με την εξής σύνθεση: Φ. Στεργιόπουλος, Αντιπρόεδρος, Πρόεδρος του Β΄ Τμήματος, Ε. Αναγνωστοπούλου, Β. Καλαντζή, Σύμβουλοι, Α. Σδράκα, Ε. Σκούρα, Πάρεδροι. Γραμματέας η Π. Στεργιοπούλου, Γραμματέας του Β΄ Τμήματος.
Για να δικάσει την από 30 Ιανουαρίου 2004 αίτηση:
Των : 1. έως και 23. , οι οποίοι δεν παρέστησαν, αλλά ο δικηγόρος που υπογράφει την αίτηση νομιμοποιήθηκε με συμβολαιογραφικό πληρεξούσιο,
κατά του Υπουργού Ανάπτυξης, ο οποίος παρέστη με τον Γεώργιο Καρακώστα, Πάρεδρο του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους,
και κατά της παρεμβαίνουσας ανώνυμης εταιρείας με την επωνυμία “ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΑ ΑΚΙΝΗΤΑ”, που εδρεύει στην Αθήνα (οδός Βουλής αρ. 7), η οποία δεν παρέστη.
Με την αίτηση αυτή οι αιτούντες επιδιώκουν να ακυρωθεί η υπ` αρ. Τ/14383 απόφαση του Υπουργού Ανάπτυξης (ΦΕΚ Β 1800/4.12.03).
…
2. Επειδή, με την αίτηση αυτή ζητείται η ακύρωση της υπ` αριθμ. Τ/14383/21.11.2003 αποφάσεως του Υπουργού Ανάπτυξης με τίτλο «Έγκριση τιμολογίων του τουριστικού λιμένα (μαρίνας) Αλίμου» (Β΄ 1800/4.12.2003), με την οποία εγκρίθηκε η υπ` αριθμ. 128/16.9.2003 απόφαση του Διοικητικού Συμβουλίου της Ανώνυμης Εταιρείας «Ελληνικά Τουριστικά Ακίνητα» που αφορά στον καθορισμό των τιμολογίων ελλιμενισμού σκαφών στη μαρίνα Αλίμου.
3. Επειδή, στην παρ. 1 του άρθρου 29 του ν. 2160/1993 (Α΄ 118) ορίζεται ότι «Τουριστικός λιμένας σκαφών αναψυχής (Μαρίνα) είναι ο χερσαίος και θαλάσσιος χώρος που προορίζεται κατά κύριο λόγο για την εξυπηρέτηση σκαφών αναψυχής, είτε για αγκυροβόλημα, είτε για μακροχρόνια ή παροδική χερσαία εναπόθεση, είτε για εξυπηρέτηση των διερχομένων σκαφών». Εξ άλλου, με το άρθρο 12 παρ. 1 του ν. 2636/1998 (Α΄ 198) συστήθηκε ανώνυμη εταιρεία με την επωνυμία «……………………………………………………………………………………………….» με το άρθρο 9 παρ. 4 του ν. 2837/2000 (Α΄ 178). Με την ίδια διάταξη ορίστηκε ότι το μετοχικό κεφάλαιο της εταιρείας (το οποίο, σύμφωνα με την παρ. 1 του άρθρου 14 του ν. 2636/1998, είχε αναληφθεί εξ ολοκλήρου από τον Ελληνικό Οργανισμό Τουρισμού), περιέρχεται στο Ελληνικό Δημόσιο, η συμμετοχή του οποίου στην εταιρεία δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να είναι κατώτερη από το 51% του μετοχικού κεφαλαίου. Σύμφωνα με την παρ. 2 του άρθρου 12 του ν. 2636/1998, όπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο 49 παρ. 9 του ν. 3220/2004 (Α΄ 15/28.1.2004) «Η εταιρία λειτουργεί χάριν του δημοσίου συμφέροντος κατά τους κανόνες της ιδιωτικής οικονομίας και διέπεται από τις διατάξεις του νόμου αυτού και συμπληρωματικώς από τις διατάξεις του Κ.Ν. 2190/1920». (Η έναρξη ισχύος της διατάξεως αυτής ανατρέχει στη δημοσίευση του ν. 2837/2000, σύμφωνα με την παρ. 12 του ως άνω άρθρου 49 του ν. 3220/2004). Περαιτέρω, σύμφωνα με το άρθρο 13 του ίδιου ν. 2636/1998, όπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο 9 παρ. 6 του ν. 2837/2000, σκοπός της εταιρείας «Ελληνικά Τουριστικά Ακίνητα Α.Ε.» είναι «η διοίκηση, η διαχείριση και η αξιοποίηση της περιουσίας και των επιχειρηματικών μονάδων του Ε.Ο.Τ.», ως επιχειρηματικές δε μονάδες του Ε.Ο.Τ. νοούνται, μεταξύ άλλων, οι μονάδες των τουριστικών λιμένων, «οι οποίες ανήκουν κατά κυριότητα στον Ε.Ο.Τ. ή τελούν υπό τη διοίκηση και διαχείριση αυτού ή έχουν μισθωθεί από αυτόν ή βρίσκονται στην εκμετάλλευσή του με οποιαδήποτε άλλη νομική μορφή». Περαιτέρω, σύμφωνα με το άρθρο 16 του ν. 2636/1998, όπως αυτό ίσχυε, μετά την αντικατάστασή του με το άρθρο 9 παρ. 10 του ν. 2837/2000 και πριν από την κατάργησή του με το άρθρο 49 παρ. 14 του ν. 3220/2004, πόροι της εταιρείας είναι, μεταξύ άλλων, και «α) Τα έσοδα από τη διοίκηση, διαχείριση και αξιοποίηση της περιουσίας και των επιχειρηματικών μονάδων που εκμεταλλεύεται η εταιρεία». Εξ άλλου, σύμφωνα με την παρ. 2 του άρθρου 10 του ν. 2837/2000, «Οπου στην κείμενη νομοθεσία προβλέπεται ο καθορισμός τιμολογίων υπηρεσιών που παρέχονται από επιχειρηματικές μονάδες του Ε.Ο.Τ., τη διοίκηση, διαχείριση και εκμετάλλευση των οποίων έχει η εταιρία, τα τιμολόγια αυτά καθορίζονται με απόφαση του Διοικητικού Συμβουλίου της εταιρίας “ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΑ ΑΚΙΝΗΤΑ Α.Ε.”, η οποία εγκρίνεται από τον Υπουργό Ανάπτυξης». Επίσης, σύμφωνα με την παρ. 3 του προαναφερθέντος άρθρου 29 του ν. 2160/1993, όπως τροποποιήθηκε με την παρ. 16 του άρθρου 39 του ν. 3105/2003 (Α΄ 29/10.2.2003), «Όπου στον παρόντα νόμο αναφέρεται η φράση “φορέας διαχείρισης τουριστικού λιμένα” νοείται το φυσικό ή νομικό πρόσωπο δημόσιου ή ιδιωτικού δικαίου το οποίο έχει αναλάβει με σύμβαση μετά του Δημοσίου ή εκ του νόμου την κατασκευή, λειτουργία και εκμετάλλευση τουριστικού λιμένα σύμφωνα με τις διατάξεις του παρόντος νόμου». Τέλος, στις παραγράφους 1, 5 και 6 του άρθρου 31α (με τίτλο «Κανονισμοί λειτουργίας τουριστικών λιμένων»), το οποίο προστέθηκε στον ως άνω ν. 2160/1993 με την παρ. 3 του άρθρου 38 του ν. 3105/2003, ορίζονται τα εξής: «1. Με κοινή απόφαση των Υπουργών Ανάπτυξης και Εμπορικής Ναυτιλίας θεσπίζεται Γενικός Κανονισμός Λειτουργίας Τουριστικών Λιμένων. Ο Κανονισμός έχει εφαρμογή σε όλους τους τουριστικούς λιμένες, στις ζώνες αγκυροβολίου, στα καταφύγια τουριστικών σκαφών και στους λιμένες ξενοδοχειακών μονάδων ανεξάρτητα από το φορέα διαχείρισης αυτών (δημόσιο ή ιδιωτικό) και από το χρόνο έναρξης λειτουργίας τους. 2. […] 5. Με αποφάσεις του Υπουργού Ανάπτυξης που εκδίδονται μετά από γνώμη της Επιτροπής Τουριστικών Λιμένων που δημοσιεύονται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, εγκρίνονται τα τιμολόγια ελλιμενισμού και των λοιπών παρεχόμενων προς τα σκάφη υπηρεσιών από τους τουριστικούς λιμένες της παραγράφου 1. Για τον καθορισμό των τιμολογίων λαμβάνονται ιδίως υπόψη το μέγεθος των σκαφών σε μέτρα ολικού μήκους ή πλάτους, η διάρκεια ελλιμενισμού, η εποχή ελλιμενισμού, η κατηγορία των σκαφών και οι λοιπές παρεχόμενες από τον τουριστικό λιμένα εξυπηρετήσεις σύμφωνα με το επενδυτικό και εν γένει το επιχειρηματικό σχέδιο του φορέα διαχείρισης. 6. Οι Ειδικοί Κανονισμοί και τα Τιμολόγια των τουριστικών λιμένων καταρτίζονται από τους φορείς διαχείρισης και υποβάλλονται στο Υπουργείο Ανάπτυξης για έγκριση σύμφωνα με τα οριζόμενα στις προηγούμενες παραγράφους».
4. Επειδή, από τις διατάξεις που παρατίθενται στην προηγούμενη σκέψη συνάγεται ότι η διαφορά η οποία αναφύεται από την αμφισβήτηση της νομιμότητος της αποφάσεως του Υπουργού Ανάπτυξης, με την οποία εγκρίνονται, σύμφωνα με την παρ. 5 του άρθρου 31α του ν. 2160/1993, τα τιμολόγια ελλιμενισμού σκαφών στη μαρίνα Αλίμου, είναι, κατά την κρίση του Τμήματος, ακυρωτική διοικητική διαφορά που ανήκει στη δικαιοδοσία του Συμβουλίου της Επικρατείας. Και τούτο γιατί ναι μεν το νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου «Ελληνικά Τουριστικά Ακίνητα» έχει συσταθεί με σκοπό τη διαχείριση και αξιοποίηση της περιουσίας και των επιχειρηματικών μονάδων του Ε.Ο.Τ., όπως είναι και η εν λόγω μαρίνα, στην περίπτωση, όμως, που πρόκειται για τον καθορισμό των τιμολογίων των υπηρεσιών ελλιμενισμού σκαφών, ο νόμος απαιτεί την έγκριση των τιμολογίων αυτών με κανονιστικού χαρακτήρος απόφαση του Υπουργού Ανάπτυξης, δηλαδή, τον, κατ` ενάσκηση δημόσιας εξουσίας, έλεγχο εκ μέρους του αρμόδιου Υπουργού των εν λόγω τιμολογίων, τα οποία εξακολουθούν να αναφέρονται σε τέλη, κατ` ουσίαν, υπέρ του Ε.Ο.Τ., ο δε χαρακτήρας αυτού ως εσόδου του Ε.Ο.Τ. δεν μεταβάλλεται εκ του ότι εισπράττεται από φορέα διοικήσεως και διαχειρίσεως με μορφή νομικού προσώπου ιδιωτικού δικαίου. Η εκδίκαση δε της σχετικής αιτήσεως ακυρώσεως ανήκει στην αρμοδιότητα του Β΄ Τμήματος, κατ` άρθρο 2 περ. α΄ του π.δ. 361/2001 (Α΄ 244).
5. Επειδή, η κρινόμενη αίτηση ασκείται από 23 αιτούντες (φυσικά και νομικά πρόσωπα), οι οποίοι φέρονται, κατά τους μη αμφισβητούμενους ισχυρισμούς τους, ως ιδιοκτήτες επαγγελματικών τουριστικών σκαφών που ελλιμενίζονται στη μαρίνα Αλίμου και οι οποίοι παραπονούνται κατά του καθιερωθέντος με τη νέα εξουσιοδοτική διάταξη της παρ. 5 του άρθρου 31α του ν. 2160/1993 (προστεθέντος με την παρ. 3 του άρθρου 38 του ν. 3105/2003), συστήματος υπολογισμού των καταβαλλομένων από αυτούς, τελών ελλιμενισμού, με έννομο συμφέρον ασκούν από κοινού την κρινόμενη αίτηση, συνδεόμενοι με τον δεσμό της ομοδικίας, προβάλλοντες κοινούς λόγους ακυρώσεως, οι οποίοι ερείδονται στην αυτή ιστορική και νομική αιτία.
6. Επειδή, η εταιρεία «Ελληνικά Τουριστικά Ακίνητα Α.Ε.» άσκησε παρέμβαση υπέρ του κύρους της προσβαλλομένης υπουργικής αποφάσεως. Το δικόγραφο της παρεμβάσεως υπογράφεται από τον δικηγόρο Κωνσταντίνο Σ. Κατσούδα ως πληρεξούσιο της παρεμβαινούσης εταιρείας. Κατά τη συζήτηση, όμως, της υποθέσεως στο ακροατήριο η παρεμβαίνουσα δεν παρέστη με πληρεξούσιο δικηγόρο ούτε εμφανίσθηκε ο νόμιμος εκπρόσωπός της για να εγκρίνει την άσκηση της παρεμβάσεως, ενώ, εξ άλλου, δεν προσκομίσθηκε μέχρι τη συζήτηση συμβολαιογραφική πράξη παροχής πληρεξουσιότητος στον δικηγόρο που υπογράφει το δικόγραφο. Συνεπώς, η παρέμβαση πρέπει να απορριφθεί ως απαράδεκτη, σύμφωνα με το άρθρο 27 παρ. 1 και 2 του π.δ. 18/1989 (Α΄ 8), όπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο 4 παρ. 2 του ν. 2479/1997 (Α΄ 67).
7. Επειδή, με την προσβαλλόμενη υπ` αριθμ. Τ/14383/4.12.2003 απόφαση του Υπουργού Ανάπτυξης (Β΄ 1800/4.12.2003) εγκρίθηκε η υπ` αριθμ. 128/16.9.2003 απόφαση του Διοικητικού Συμβουλίου της εταιρείας «Ελληνικά Τουριστικά Ακίνητα Α.Ε.» περί καθορισμού τιμολογίων, μεταξύ άλλων, και στη μαρίνα Αλίμου. Όπως προκύπτει από την προαναφερθείσα εξουσιοδοτική διάταξη της παρ. 5 του άρθρου 31α του ν. 2160/1993 (προστεθέντος με την παρ. 3 του άρθρου 38 του ν. 3105/2003), για τον καθορισμό των τιμολογίων ελλιμενισμού και των λοιπών παρεχόμενων προς τα τουριστικά σκάφη υπηρεσιών από τους τουριστικούς λιμένες, τα οποία (τιμολόγια) εγκρίνονται με κανονιστικές αποφάσεις του Υπουργού Ανάπτυξης, προβλέπονται ενδεικτικώς ορισμένα κριτήρια, όπως είναι το μέγεθος των σκαφών είτε σε μέτρα ολικού μήκους είτε σε μέτρα ολικού πλάτους, η διάρκεια ελλιμενισμού, η εποχή ελλιμενισμού, η κατηγορία των σκαφών και οι λοιπές παρεχόμενες από τον τουριστικό λιμένα εξυπηρετήσεις σύμφωνα με το επενδυτικό και εν γένει το επιχειρηματικό σχέδιο του φορέα διαχείρισης. Η παρεχόμενη προς τούτο με την ως άνω διάταξη νομοθετική εξουσιοδότηση είναι ειδική και ορισμένη, δεδομένου ότι αρκεί εν προκειμένω η κατά νόμο πρόβλεψη των κριτηρίων καθορισμού των τιμολογίων με ενδεικτικό τρόπο, εφ` όσον, κατά την έννοια της ως άνω διατάξεως, ο καθορισμός του ύψους των σχετικών ποσών γίνεται κατά τους κανόνες της ιδιωτικής οικονομίας. Για τον ίδιο λόγο κατά τον καθορισμό των τιμολογίων δεν απαιτείται αιτιολόγηση της επιλογής ενός ή περισσότερων από τα κριτήρια που αναφέρονται στο νόμο ή και άλλων που δεν αναφέρονται σε αυτόν.
8. Επειδή, με την υπ` αριθμ. 1155/2004 απόφαση του Τμήματος έχει παραπεμφθεί στην Ολομέλεια του Δικαστηρίου (δικάσιμος, κατόπιν αναβολών, η 6.3.2009), αίτηση ακυρώσεως στρεφόμενη κατά της υπ` αριθμ. Τ/7537/21.11.2002 αποφάσεως του Υφυπουργού Ανάπτυξης (Β΄ 1468/21.11.2002), με την οποία εγκρίθηκε η υπ` αριθμ. 90/19.9.2002 απόφαση του Διοικητικού Συμβουλίου της Ανώνυμης Εταιρείας «Ελληνικά Τουριστικά Ακίνητα» σχετικά με τον καθορισμό των τιμολογίων ελλιμενισμού σκαφών στις μαρίνες Βουλιαγμένης, Φλοίσβου, Ζέας, Αλίμου και Θεσσαλονίκης, η οποία εκδόθηκε με χρήση των εξουσιοδοτικών διατάξεων του άρθρου 21 παρ. 8 του ν. 2636/1998, όπως αυτή αναριθμήθηκε σε παρ. 5 με το άρθρο 9 παρ. 13 του ν. 2837/2000 και του άρθρου 10 παρ. 2 του τελευταίου αυτού νόμου που ίσχυαν πριν από τη θέσπιση της επίμαχης εξουσιοδοτήσεως και δεν προέβλεπαν κριτήρια καθορισμού των σχετικών τιμολογίων. Η παραπομπή της εν λόγω υποθέσεως στην Ολομέλεια με την ως άνω απόφαση του Τμήματος έχει γίνει εν όψει της σπουδαιότητας των ακόλουθων ζητημάτων: α) Της ύπαρξης δικαιοδοσίας του Συμβουλίου της Επικρατείας, β) της κατάργησης της δίκης καθ` όσον αφορά τη μαρίνα Αλίμου λόγω μεταγενέστερης εκδόσεως της ήδη προσβαλλομένης υπουργικής αποφάσεως και γ) της πληρότητας και επάρκειας της νομοθετικής εξουσιοδότησης και του γεγονότος ότι υπάρχει αντίθετη νομολογία του Στ΄ Τμήματος του Δικαστηρίου ως προς το τελευταίο αυτό ζήτημα (υπ` αριθμ. 2477, 2478/2000 αποφάσεις της επταμελούς του συνθέσεως). Δεδομένου ότι ζητήματα αντίστοιχα με το πρώτο και το τρίτο ζήτημα ανακύπτουν και στην παρούσα υπόθεση εν όψει της νέας εξουσιοδοτικής διατάξεως, το Τμήμα κρίνει ότι τα ζητήματα αυτά πρέπει να παραπεμφθούν προς επίλυση στην Ολομέλεια του Δικαστηρίου, σύμφωνα με το άρθρο 14 παρ. 5 του π.δ. 18/1989 (Α΄ 8) και ορίζει εισηγήτρια τη Σύμβουλο Ε. Αναγνωστοπούλου για να αναπτύξει τη γνώμη του Τμήματος.
9. Επειδή, η επιβλητέα στους διαδίκους δικαστική δαπάνη θα καθορισθεί με την τελική απόφαση του Δικαστηρίου.
Διά ταύτα
Απορρίπτει την παρέμβαση.
Επιφυλάσσεται για την επιβολή της δικαστικής δαπάνης με την τελική απόφαση του Δικαστηρίου, σύμφωνα με το σκεπτικό.
Παραπέμπει τα αναφερόμενα στο σκεπτικό ζητήματα στην Ολομέλεια του Δικαστηρίου και ορίζει εισηγήτρια ενώπιον αυτής την Σύμβουλο Ε. Αναγνωστοπούλου.
Η διάσκεψη έγινε στην Αθήνα στις 24 Νοεμβρίου 2008 και η απόφαση δημοσιεύθηκε σε δημόσια συνεδρίαση της 7ης Ιανουαρίου 2009.
Ο Πρόεδρος του Β` Τμήματος Η Γραμματέας του Β` Τμήματος Φ. Στεργιόπουλος Π. Στεργιοπούλου