Κανονιστική πράξη και ΠΝΟΕ. Μετά το Ν. 4009/11 δεν υπάρχει υποχρέωση της διοίκησης να ρυθμίζει τα επαγγελματικά δικαιώματα των σποφοίτων.
Αριθμός 1321/2018
ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑΣ
ΤΜΗΜΑ Δ΄
Συνεδρίασε δημόσια στο ακροατήριό του στις 10 Οκτωβρίου 2017, με την εξής σύνθεση: Αικ. Χριστοφορίδου, Σύμβουλος της Επικρατείας, Προεδρεύουσα, ελλείποντος Προέδρου του Τμήματος, Ε. Αντωνόπουλος, Δ. Κυριλλόπουλος, Κ. Κουσούλης, Ηλ. Μάζος, Σύμβουλοι, Ε. Σκούρα, Χ. Ευαγγελίου, Πάρεδροι. Γραμματέας η Ι. Παπαχαραλάμπους.
Για να δικάσει την από 18 Νοεμβρίου 2014 αίτηση:
του σωματείου με την επωνυμία «ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΔΙΠΛΩΜΑΤΟΥΧΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ», που εδρεύει στην Αθήνα (Βουλγαροκτόνου 30), το οποίο δεν παρέστη, αλλά ο δικηγόρος που υπογράφει την αίτηση νομιμοποιήθηκε στην πρώτη
επ’ ακροατηρίου συζήτηση,
κατά του Υπουργού Παιδείας και Θρησκευμάτων και ήδη Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων, ο οποίος παρέστη με την Αικατερίνη Γαλάνη, Πάρεδρο του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους.
Με την αίτηση αυτή το αιτούν σωματείο επιδιώκει να ακυρωθεί η υπ’ αριθ. 152160/Β1/24.9.2014 αρνητική απάντηση του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων και κάθε άλλη σχετική πράξη ή παράλειψη της Διοικήσεως.
Η εκδίκαση άρχισε με την ανάγνωση της εκθέσεως του εισηγητή, Συμβούλου Ε. Αντωνόπουλου.
Κατόπιν το δικαστήριο άκουσε την αντιπρόσωπο του Υπουργού, η οποία ζήτησε την απόρριψη της υπό κρίση αιτήσεως.
Μετά τη δημόσια συνεδρίαση το δικαστήριο συνήλθε σε διάσκεψη σε αίθουσα του δικαστηρίου κ α ι
Α φ ο ύ μ ε λ έ τ η σ ε τ α σ χ ε τ ι κ ά έ γ γ ρ α φ α
Σ κ έ φ θ η κ ε κ α τ ά τ ο ν Ν ό μ ο
1. Επειδή, για την άσκηση της κρινομένης αιτήσεως έχει καταβληθεί το νόμιμο παράβολο (υπ’ αριθμ. 1058300, 1518792, 2892834, 2309682, 2565064/2014 ειδικά γραμμάτια παραβόλου).
2. Επειδή, με την κρινόμενη αίτηση ζητείται μετ’ εννόμου συμφέροντος από το αιτούν σωματείο, το οποίο συνεστήθη το έτος 2007 με τακτικά μέλη τους αποφοίτους του Τ.Μ.Ο.Δ. του Πανεπιστημίου Αιγαίου και καταστατικό σκοπό, μεταξύ άλλων, την προάσπιση και διεκδίκηση των επαγγελματικών συμφερόντων των μελών του (βλ. αντιστοίχως άρθρ. 5 παρ. 1 και 2 παρ. 2 προσκομισθέντος καταστατικού) η ακύρωση της αρνήσεως της Διοικήσεως να προβεί στην έκδοση προεδρικού διατάγματος περί καθορισμού των επαγγελματικών δικαιωμάτων των μελών του, αποφοίτων του Τμήματος Μηχανικών Οικονομίας και Διοίκησης του Πανεπιστημίου Αιγαίου, η οποία εκδηλώθηκε με το υπ’ αρ. 152160/Β1/24.9.2014 έγγραφο της Αναπλ. Προϊσταμένης της Διεύθυνσης Μελετών, Στατιστικής και Οργάνωσης Ανώτατης Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων, που εξεδόθη επί σχετικώς υποβληθείσης από 17.7.2014 αιτήσεως του σωματείου αυτού (υπ’ αρ. πρωτ. 1144299/Β3/21.7.2014).
3. Επειδή, με την υπ’ αριθμ. 2010/2017 απόφαση του Τμήματος υπό πενταμελή σύνθεση παρεπέμφθη η υπόθεση προς εκδίκαση στο Τμήμα υπό επταμελή σύνθεση λόγω της σπουδαιότητος των τιθεμένων ζητημάτων και ιδίως της υπάρξεως υποχρεώσεως της Διοικήσεως να ρυθμίσει κανονιστικώς τα επαγγελματικά δικαιώματα των αποφοίτων πανεπιστημιακής εκπαιδεύσεως μετά την θέσπιση του ν. 4009/2011.
4. Επειδή, στο άρθρο 6 του ν. 1268/1982 «Για τη δομή και λειτουργία των Ανωτάτων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων» (Α΄ 87) που περιέχει γενικές διατάξεις για τη διάρθρωση των Α.Ε.Ι. περιελήφθη εξουσιοδοτική διάταξη για την έκδοση προεδρικού διατάγματος με αντικείμενο την ίδρυση, κατάργηση, συγχώνευση, κατάτμηση, αλλαγή γνωστικού αντικειμένου ή μετονομασία Α.Ε.Ι., Σχολών ή Τμημάτων αυτών. Η σχετική διάταξη (παράγραφος 6 του ως άνω άρθρου 6) όπως αρχικώς θεσπίσθηκε προέβλεπε ότι: «Με Π.Δ. που εκδίδεται με πρόταση του Υπουργικού Συμβουλίου, ύστερα από γνώμη του Ε.Σ.Α.Π. και των Συγκλήτων των οικείων Α.Ε.Ι. μπορεί να ιδρύονται, να συγχωνεύονται ή να κατατέμνονται Α.Ε.Ι., Σχολές ή Τμήματα: ι) όταν είναι αναγκαίο για την εξυπηρέτηση συγκεκριμένων κοινωνικών αναγκών για την περιφερειακή ανάπτυξη και αποκέντρωση της ανώτατης παιδείας ή για την καλλιέργεια νέων επιστημονικών και τεχνικών πεδίων ή πεδίων διεπιστημονικού χαρακτήρα που κρίνονται απαραίτητα για την οικονομικοκοινωνική ανάπτυξη της χώρας και δεν καλύπτονται με επάρκεια από τα Α.Ε.Ι., Σχολές ή τμήματα που λειτουργούν. ιι) Όταν το επιβάλλει ο δυσανάλογα μεγάλος αριθμός φοιτητών ανά μέλος του Διδακτικού – Ερευνητικού Προσωπικού ενός Α.Ε.Ι., μιας Σχολής ή ενός Τμήματος. ιιι) Όταν η λειτουργία μεμονωμένων Α.Ε.Ι., Σχολών ή Τμημάτων δεν δικαιολογείται επιστημονικά και δυσχεραίνει την έρευνα και τη διδασκαλία στα αντίστοιχα γνωστικά πεδία». Με την παρ. 1 στοιχ. α΄ έως γ΄ του άρθρου 48 («Θέματα συλλογικών οργάνων, σπουδών και προσωπικού ΑΕΙ») του ν. 1404/1983 «Δομή και λειτουργία των Τεχνολογικών Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων»
(Α΄ 173) θεσπίσθηκαν, σε αναφορά προς την προμνησθείσα διάταξη (παρ. 6 άρθρ. 6 ν. 1268), οι εξής ρυθμίσεις: με τη διάταξη του στοιχ. α΄ προεβλέφθη (με αντίστοιχη τροποποίηση του πρώτου εδαφίου της παρ. 6 άρθρ. 6 ν. 1268) ότι αντικείμενο των π.δ/των που εκδίδονται βάσει της παρ. 6 του άρθρου 6 του ν. 1268/1982 μπορεί επίσης να είναι η κατάργηση ή μετονομασία (Α.Ε.Ι., Σχολών ή Τμημάτων αυτών), με τη διάταξη του στοιχ. γ΄ ορίσθηκαν τα θέματα τα οποία καθορίζονται με τα εκδιδόμενα βάσει της προαναφερθείσας διατάξεως π.δ/τα με τα οποία «κατανέμονται ή συγχωνεύονται Α.Ε.Ι. σχολές ή τμήματα», ενώ με την κρίσιμη εν προκειμένω διάταξη του στοιχ. β΄ ορίσθηκε ότι: «Στο Προεδρικό Διάταγμα που εκδίδεται σύμφωνα με την παρ. 6 του άρθρου 6 του Ν. 1268/1982 με το οποίο ιδρύονται Α.Ε.Ι. σχολές ή τμήματα καθορίζονται τα εξής: i) … viii) Ο σκοπός και η αποστολή των Α.Ε.Ι. των σχολών και των τμημάτων και τα σχετικά με την επαγγελματική κατοχύρωση των πτυχιούχων». Ακολούθως, με την παρ. 2 στοιχ. α΄ του άρθρου 15 του ν. 2640/1998 «Δευτεροβάθμια τεχνική – επαγγελματική εκπαίδευση ..» (Α΄ 206) αντικαταστάθηκε το πρώτο εδάφιο της κρίσιμης διατάξεως (παρ. 6 άρθρ. 6 ν. 1268) και ορίσθηκε ότι «Με προεδρικό διάταγμα, που εκδίδεται με πρόταση των Υπουργών Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων, Οικονομικών και Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης, ύστερα από γνώμη της Συγκλήτου του οικείου Α.Ε.Ι. και του Σ.Τ.Ε., μπορεί να ιδρύονται, να καταργούνται, να συγχωνεύονται, να κατατέμνονται ή να μετονομάζονται Α.Ε.Ι., Σχολές ή Τμήματα», ενώ με την παρ. 1 στοιχ. β΄ και γ΄ του άρθρου 3 («Θέματα πανεπιστημίων και Τ.Ε.Ι.») του ν. 3027/2002 (Α΄ 152) προεβλέφθη, αφ’ ενός μεν, ότι αντικείμενο των π.δ/των που εκδίδονται βάσει της παρ. 6 του άρθρου 6 του ν. 1268/1982 μπορεί επίσης να είναι η αλλαγή του γνωστικού αντικειμένου Α.Ε.Ι., Σχολών ή Τμημάτων αυτών (με αντίστοιχη προσθήκη στο πρώτο εδάφιο της ως άνω διατάξεως) και, αφ’ ετέρου, ότι «γ) Με το προεδρικό διάταγμα, που εκδίδεται σύμφωνα με την παράγραφο 6 του άρθρου 6 του
Ν. 1268/1982 και την παράγραφο 2 του άρθρου 4 του Ν. 1404/1983 καθορίζεται η αλλαγή σε ότι αφορά την αποστολή του Τμήματος και την επαγγελματική κατοχύρωση των πτυχιούχων του, που απορρέει από την αλλαγή του γνωστικού αντικειμένου του και ρυθμίζονται οι φοιτητικές ή σπουδαστικές, εκπαιδευτικές και διοικητικές εκκρεμότητες που ανακύπτουν λόγω της αλλαγής του γνωστικού αντικειμένου του τμήματος, οι διαδικασίες και οι προϋποθέσεις μετακίνησης φοιτητών ή σπουδαστών του Τμήματος που αλλάζει γνωστικό αντικείμενο σε άλλα Τμήματα του Ιδρύματος και κάθε άλλο θέμα που μπορεί να ανακύψει λόγω της αλλαγής του γνωστικού αντικειμένου του Τμήματος». Στη συνέχεια, με το άρθρο 9 παρ. 3 του ν. 3549/2007 «Μεταρρύθμιση του θεσμικού πλαισίου για τη δομή και λειτουργία των Ανωτάτων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων» (Α΄ 69) στο τέλος της ίδιας διατάξεως (παρ. 6 άρθρ. 6 ν. 1268) προσετέθησαν τα εξής δύο εδάφια: «Η πρόταση της Συγκλήτου συνοδεύεται απαραιτήτως από ειδικές μελέτες σκοπιμότητας και βιωσιμότητας και από οικονομοτεχνική μελέτη που ανταποκρίνονται στις προδιαγραφές των αντίστοιχων πρότυπων μελετών που συντάσσει το αρμόδιο Συμβούλιο του Ε.Σ.Υ.Π.. Η πρόταση αναφέρεται ακόμη, προκειμένου για την ίδρυση νέας Σχολής ή Τμήματος, στην εξειδίκευση των γνωστικών τους αντικειμένων, των βασικών στοιχείων τους (Τμήματα, τομείς, γνωστικά αντικείμενα των τομέων), στα ενδεικτικά προγράμματα σπουδών και στις προοπτικές επαγγελματικής αποκατάστασης των αποφοίτων τους» (βλ. και παρ. 4 άρθρ. 9 του ίδιου ν. 3549, με την οποία αντίστοιχη ρύθμιση προεβλέφθη για τα Τ.Ε.Ι.). Εξ άλλου, με την παρ. 3 του άρθρου 18 («Επαγγελματική κατοχύρωση αποφοίτων ΤΕΙ») του ν. 3794/2009 «Ρύθμιση θεμάτων του πανεπιστημιακού και τεχνολογικού τομέα της ανώτατης εκπαίδευσης ..» (Α΄ 156) προσετέθη το ακόλουθο εδάφιο στην προπαρατεθείσα διάταξη της παρ. 1 β στοιχ. viii του άρθρου 48 ν. 1404/1983: «Ειδικότερα για την επαγγελματική κατοχύρωση των αποφοίτων Πανεπιστημίων απαιτείται η γνώμη του ΣΑΠΕ και του ΣΑΤΕ».
5. Επειδή, επακολούθησε ο ν. 4009/2011 με τίτλο «Δομή, λειτουργία, διασφάλιση της ποιότητας των σπουδών και διεθνοποίηση των ανωτάτων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων» (Α΄ 195/6.9.2011). Σύμφωνα με το άρθρο 1 του νόμου αυτού, «1. Η ανώτατη εκπαίδευση παρέχεται από τα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα (Α.Ε.Ι.). Τα Α.Ε.Ι. είναι νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου πλήρως αυτοδιοικούμενα. Η εποπτεία του κράτους ασκείται … σύμφωνα με τα οριζόμενα στο άρθρο 16 του Συντάγματος και τον παρόντα νόμο. 2. Η ανώτατη εκπαίδευση αποτελείται από δύο παράλληλους τομείς: (α) τον πανεπιστημιακό τομέα, που περιλαμβάνει τα Πανεπιστήμια, τα Πολυτεχνεία και την Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών, τα οποία στο εξής αναφέρονται ως ‘Πανεπιστήμια’ και (β) τον τεχνολογικό τομέα, που περιλαμβάνει τα Τεχνολογικά Εκπαιδευτικά Ιδρύματα (Τ.Ε.Ι.) και την Ανώτατη Σχολή Παιδαγωγικής και Τεχνολογικής Εκπαίδευσης (Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε.), τα οποία στο εξής αναφέρονται ως ‘Τ.Ε.Ι.’. 3. Τα ιδρύματα των δύο τομέων της ανώτατης εκπαίδευσης λειτουργούν παράλληλα, με διακριτή φυσιογνωμία, σκοπό και αποστολή, που διαφοροποιούνται σύμφωνα με τις διατάξεις που ισχύουν για τα Πανεπιστήμια και τα Τ.Ε.Ι., αντίστοιχα». Στο άρθρο 4 του νόμου αυτού καθορίζεται η αποστολή των Α.Ε.Ι., η οποία, σύμφωνα με την παρ. 1, είναι και «α) να παράγουν και να μεταδίδουν τη γνώση με την έρευνα και τη διδασκαλία, να προετοιμάζουν τους φοιτητές για την εφαρμογή της στο επαγγελματικό πεδίο …, β) … γ) … να μεριμνούν για την επαγγελματική ένταξη των αποφοίτων και να διαμορφώνουν τις απαραίτητες συνθήκες για την ανάδειξη νέων ερευνητών, δ) να ανταποκρίνονται στις ανάγκες της αγοράς εργασίας και των επαγγελματικών πεδίων, καθώς και στις αναπτυξιακές ανάγκες της χώρας, και να προωθούν τη διάχυση της γνώσης, την αξιοποίηση των αποτελεσμάτων της έρευνας και την καινοτομία …, ε) … στ) να συμβάλουν στη διαμόρφωση υπεύθυνων πολιτών, ικανών να ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις όλων των πεδίων των ανθρώπινων δραστηριοτήτων με επιστημονική, επαγγελματική και πολιτιστική επάρκεια …», ενώ στην παρ. 2 του ίδιου άρθρου διευκρινίζεται η διακριτή αποστολή και φυσιογνωμία των ιδρυμάτων των δύο τομέων της ανώτατης εκπαίδευσης (βλ. και αιτιολογική έκθεση), οριζομένου ότι «α) Τα Πανεπιστήμια δίνουν ιδιαίτερη έμφαση στην υψηλή και ολοκληρωμένη εκπαίδευση, σύμφωνα με τις απαιτήσεις της επιστήμης, της τεχνολογίας και των τεχνών, καθώς και της διεθνούς επιστημονικής πρακτικής σε συνδυασμό με τα αντίστοιχα επαγγελματικά πεδία. β) Τα Τ.Ε.Ι. δίνουν ιδιαίτερη έμφαση στην εκπαίδευση υψηλής ποιότητας, στις εφαρμογές των επιστημών, της τεχνολογίας και των τεχνών, στα αντίστοιχα επαγγελματικά πεδία. Στο πλαίσιο αυτό συνδυάζουν την ανάπτυξη του κατάλληλου θεωρητικού υποβάθρου σπουδών με υψηλού επιπέδου εργαστηριακή και πρακτική άσκηση». Στο δε άρθρο 7, άρθρο μόνο του κεφαλαίου Γ («Διάρθρωση των Α.Ε.Ι.») του ν. 4009/2011 που φέρει τον τίτλο «Σχολές», όπως αυτό τροποποιήθηκε με τα άρθρα 1 του ν. 4076/2012 (Α΄ 159), 6 παρ. 2 του
ν. 4132/2013 (Α΄ 59) και 7 παρ. 4 του ν. 4142/2013 (Α΄ 83), ορίζονται τα εξής: «1. Κάθε Ίδρυμα αποτελείται από Σχολές, οι οποίες αποτελούν τις βασικές μονάδες του. … Η Σχολή εποπτεύει και συντονίζει τη λειτουργία των Τμημάτων, σύμφωνα με τον Κανονισμό Σπουδών τους. 2. Το Τμήμα αποτελεί τη βασική εκπαιδευτική και ακαδημαϊκή μονάδα του Ιδρύματος, προάγει την επιστήμη, την τεχνολογία ή τις τέχνες στο αντίστοιχο επιστημονικό πεδίο, οργανώνει τη διδασκαλία στο πλαίσιο του προγράμματος σπουδών και εξασφαλίζει τη συνεχή βελτίωση της μάθησης σε αυτό. … 3. Τα εργαστήρια, οι κλινικές και τα μουσεία υπάγονται στις σχολές, όπως ορίζεται στον Οργανισμό του Ιδρύματος.
4. Η Σχολή συντονίζει και οργανώνει τα προγράμματα μεταπτυχιακών και διδακτορικών σπουδών που υπάγονται σε αυτή … [και] λειτουργούν σύμφωνα με τον Οργανισμό του Ιδρύματος. 5. Η σχολή δια βίου μάθησης … ιδρύεται με τον Οργανισμό του Ιδρύματος. 6. Με την επιφύλαξη των οριζομένων στις παραγράφους 3, 4 και 5, με προεδρικό διάταγμα, που εκδίδεται με πρόταση των Υπουργών Διοικητικής Μεταρρύθμισης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης, Οικονομικών και Παιδείας, Θρησκευμάτων, Πολιτισμού και Αθλητισμού, μπορούν να συγχωνεύονται, κατατέμνονται, μετονομάζονται και καταργούνται Α.Ε.Ι. και να μεταβάλλεται η έδρα τους, καθώς επίσης να ιδρύονται, συγχωνεύονται, κατατέμνονται, μετονομάζονται και καταργούνται Σχολές ή και Τμήματα και να μεταβάλλεται η έδρα τους, για τους ακόλουθους, κατά περίπτωση, λόγους: (α) Όταν είναι αναγκαίο για την εξυπηρέτηση συγκεκριμένων κοινωνικών αναγκών για την ανάπτυξη της ανώτατης εκπαίδευσης ή για την καλλιέργεια νέων επιστημονικών και τεχνικών πεδίων ή πεδίων διεπιστημονικού χαρακτήρα που κρίνονται απαραίτητα για την οικονομικοκοινωνική ανάπτυξη της χώρας και δεν καλύπτονται με επάρκεια από τα Α.Ε.Ι. ή τις Σχολές ή τα Τμήματα που λειτουργούν.
(β) Όταν επιβάλλεται από τον δυσανάλογα μεγάλο ή αντίστοιχα μικρό ετήσιο αριθμό φοιτητών ή αποφοίτων ανά καθηγητή σε ένα Α.Ε.Ι. ή μια Σχολή ή ένα Τμήμα. (γ) Όταν η λειτουργία μεμονωμένων Α.Ε.Ι. ή Σχολών ή Τμήματος δεν δικαιολογείται επιστημονικά και, αντιθέτως, δυσχεραίνει την έρευνα και τη διδασκαλία στα αντίστοιχα γνωστικά πεδία. (δ) Όταν είναι σύμφωνες με τις ανάγκες και τις δυνατότητες της εθνικής οικονομίας. Ο Υπουργός Παιδείας, Θρησκευμάτων, Πολιτισμού και Αθλητισμού πριν την υποβολή της ανωτέρω πρότασης υποβάλλει ερώτημα, συνοδευόμενο από ειδική τεκμηρίωση, για έκδοση γνώμης από την Αρχή Διασφάλισης και Πιστοποίησης της Ποιότητας στην Ανώτατη Εκπαίδευση (Α.ΔΙ.Π.), καθώς και από το Συμβούλιο των οικείων ιδρυμάτων, μετά από διατύπωση γνώμης της Συγκλήτου αυτών. Στα ιδρύματα που δεν έχει ακόμα συγκροτηθεί Συμβούλιο, η ανωτέρω αρμοδιότητα ασκείται από τη Σύγκλητο. … 7. Με τα προεδρικά διατάγματα, που προβλέπονται στην παράγραφο 6, ρυθμίζονται τα θέματα που προκύπτουν από τη συγχώνευση, κατάτμηση, μετονομασία, μεταβολή έδρας ή κατάργηση Α.Ε.Ι. ή Σχολής ή Τμήματος, όπως ιδίως η κατανομή και ένταξη φοιτητών και προσωπικού και ο χρόνος έναρξης της λειτουργίας των νέων Ιδρυμάτων ή Σχολών ή Τμημάτων, τα θέματα ισοτιμίας των παλαιών και νέων πτυχίων, καθώς και τα θέματα που σχετίζονται με την υπεισέλευση σε ενοχικά και εμπράγματα δικαιώματα και υποχρεώσεις και η συνέχιση των εκκρεμών δικών. 8. … 10. α. Για την αντιμετώπιση των ζητημάτων που προκύπτουν από την ίδρυση, συγχώνευση, κατάτμηση, μετονομασία, κατάργηση ή τη μεταβολή της έδρας Α.Ε.Ι., Σχολών και Τμημάτων Πανεπιστημίων και Τ.Ε.Ι. σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στην παρ. 6 του άρθρου 7 του ν. 4009/2011 (Α΄ 195), όπως τροποποιήθηκε και ισχύει, με την αυτή διαδικασία της ως άνω παραγράφου 6 μπορούν να ιδρύονται, συγχωνεύονται, κατατέμνονται, μετονομάζονται και καταργούνται Εισαγωγικές Κατευθύνσεις, καθώς και Κατευθύνσεις Προχωρημένου Εξαμήνου σε Τμήματα Πανεπιστημίων και Τ.Ε.Ι. … β. … γ. …». Τέλος, στο άρθρο 81 («Καταργούμενες διατάξεις») του ως άνω ν. 4009/2011, ορίζεται ότι: «Με την επιφύλαξη των μεταβατικών διατάξεων των άρθρων 76 έως και 80 [σύμφωνα με την παρ. 1 του τελευταίου αυτού άρθρου, “1. Έως τη συγκρότηση των Συμβουλίων των Α.Ε.Ι. σύμφωνα με τις διατάξεις του παρόντος νόμου, η γνώμη που απαιτείται για την έκδοση των προεδρικών διαταγμάτων που προβλέπονται στην παράγραφο 6 του άρθρου 7, παρέχεται από τη Σύγκλητο ή τη Συνέλευση του Τ.Ε.Ι., αντίστοιχα”] καταργείται κάθε γενική ή ειδική διάταξη που βρίσκεται σε αντίθεση προς τις διατάξεις του παρόντος νόμου και, ιδίως: 1. … 3. τα άρθρα … 6 … του ν. 1268/1982, 4. … οι παράγραφοι 11, 12 και 13 του άρθρου 48 … του
ν. 1404/1983 (Α΄ 173). 5. … 25. … οι παράγραφοι 1 και 2 του άρθρου 9 … του ν. 3549/2007 (Α΄ 69). 26. … 27. τα άρθρα 1 έως και 7, 2 έως και 14, 16, 19 … του ν. 3794/2009 (Α΄ 156). 28. … 59. …».
6. Επειδή, μετά την άσκηση της κρινομένης αιτήσεως, καθώς και την δημοσίευση της παραπεμπτικής αποφάσεως εξεδόθη ο ν. 4485/2017 με τίτλο “Οργάνωση και λειτουργία της ανώτατης εκπαίδευσης, ρυθμίσεις για την έρευνα και άλλες διατάξεις” (Α΄ 114 ) στο άρθρο 5 του οποίου ορίζεται ότι “1. Με προεδρικό διάταγμα που εκδίδεται με πρόταση των Υπουργών Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων, Οικονομικών και Διοικητικής Ανασυγκρότησης, ιδρύονται, συγχωνεύονται, κατατέμνονται, μετονομάζονται και καταργούνται ΑΕΙ και μεταβάλλεται η έδρα τους, όταν α) είναι αναγκαίο για την εξυπηρέτηση συγκεκριμένων αναγκών για την ανάπτυξη της ανώτατης εκπαίδευσης ή για την καλλιέργεια νέων επιστημονικών, καλλιτεχνικών και τεχνικών πεδίων ή πεδίων διεπιστημονικού χαρακτήρα, που κρίνονται απαραίτητα για την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη της χώρας και δεν καλύπτονται με επάρκεια από τα ΑΕΙ που λειτουργούν ή β) επιβάλλεται από τον δυσανάλογα μεγάλο ή μικρό ετήσιο αριθμό φοιτητών ή αποφοίτων ανά μέλος ΔΕΠ σε ένα ΑΕΙ ή γ) η λειτουργία μεμονωμένων ΑΕΙ όχι μόνον δεν δικαιολογείται επιστημονικά αλλά, αντιθέτως, δυσχεραίνει την έρευνα και την διδασκαλία στα αντίστοιχα γνωστικά πεδία ή δ) συνάδει με τις οικονομικές και κοινωνικές αναπτυξιακές ανάγκες και τις δυνατότητες της χώρας ή μιας συγκεκριμένης περιφέρειας, 2. Για την έκδοση του προεδρικού διατάγματος της παραγράφου 1 απαιτείται σύμφωνη γνώμη της Συγκλήτου των οικείων Ιδρυμάτων, εκτός από την περίπτωση ίδρυσης νέου ΑΕΙ και γνώμη της Αρχής Διασφάλισης και Πιστοποίησης της Ποιότητας στην Ανώτατη Εκπαίδευση (Α.ΔΙ.Π.) και του Ε.Σ.Ε.Κ.Α.Α.Δ., ως προς την συνδρομή των προϋποθέσεων της παραγράφου 1 … 3. Με το προεδρικό διάταγμα της παραγράφου 1 ρυθμίζονται θέματα που συνδέονται με την ίδρυση, συγχώνευση, κατάτμηση, μετονομασία, μεταβολή έδρας ή κατάργηση ΑΕΙ., όπως ιδίως τα σχετικά με την προσωρινή διοίκηση των μη αυτοδύναμων ΑΕΙ από Διοικούσα Επιτροπή και την πλήρωση των πρώτων θέσεων των μελών ΔΕΠ, την κατανομή και την ένταξη φοιτητών και προσωπικού, το χρόνο έναρξης της λειτουργίας των νέων Ιδρυμάτων, την προθεσμία έκδοσης του Οργανισμού και του Εσωτερικού Κανονισμού τους, τον παρεχόμενο τίτλο σπουδών και τα θέματα αντιστοιχίας και επαγγελματικών προσόντων των παλαιών και νέων πτυχίων . 4. … 5. …”. Εξ άλλου, με την παρ 1 του άρθρου 75 του ίδιου νόμου ορίζεται ότι “1. α) Ιδρύεται στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου Πολυτεχνική Σχολή, η οποία περιλαμβάνει τα Τμήματα αα) … ββ) … και γγ) Μηχανικών Οικονομίας και Διοίκησης, με έδρα την Χίο … β) …
γ) Η ισχύς της παρούσας παραγράφου αρχίζει από 1-9-2017. 2…. 4. Οι τίτλοι σπουδών των Τμημάτων που εντάχθηκαν στην Πολυτεχνική Σχολή του Πανεπιστημίου Αιγαίου και του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, σύμφωνα με την περίπτωση α΄ της παρ. 1 και του άρθρου 27 του ν. 4452/2017, αντίστοιχα, οι οποίοι χορηγήθηκαν πριν από την ένταξή τους στις Πολυτεχνικές Σχολές και ύστερα από την ολοκλήρωση προγράμματος σπουδών διάρκειας δέκα ακαδημαϊκών εξαμήνων, είναι ισότιμοι και αντίστοιχοι ως προς κάθε συνέπεια με τους τίτλους σπουδών που χορηγούν τα ίδια Τμήματα για την ολοκλήρωση σπουδών ίδιας διάρκειας ύστερα από την ένταξή τους στις ανωτέρω Πολυτεχνικές Σχολές”. Οι ανωτέρω ρυθμίσεις του νεώτερου ν. 4485/2017 ισχύουσες, όπως ρητώς αναφέρεται στην περ γ΄ της παραγράφου 1 του άρθρου 75 του νόμου αυτού από 1-9-2017 δεν καταλαμβάνουν και την κρινόμενη περίπτωση, η επί της οποίας διαφορά προέκυψε προ της ισχύος του νόμου αυτού.
7. Επειδή, με το π.δ/μα 83/2000 «Ίδρυση τμημάτων στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου» (Α΄ 72/10.3.2000), εκδοθέν κατ’ εξουσιοδότηση των διατάξεων των άρθρων 6 παρ. 6, 24 παρ. 2 και 50 παρ. 6 του
ν. 1268/1982, όπως ίσχυαν, ιδρύθηκαν τέσσερα τμήματα στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου, μεταξύ αυτών και το Τμήμα Μηχανικών Οικονομίας και Διοίκησης (Τ.Μ.Ο.Δ.) Στο άρθρο 1 («Ίδρυση – αποστολή») του ως άνω π.δ/τος, ορίζεται ότι: «1. Ιδρύονται στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου τα εξής τμήματα: α) … δ) τμήμα Μηχανικών Οικονομίας και Διοίκησης με έδρα τη Χίο, το οποίο εντάσσεται στη Σχολή Επιστημών Διοίκησης. 2. Η έναρξη της εκπαιδευτικής λειτουργίας των τμημάτων και η εισαγωγή των πρώτων φοιτητών ορίζεται από το ακαδημαϊκό έτος 2000-2001. 3. Τα τμήματα έχουν ως αποστολή να καλλιεργούν και να προάγουν την οικεία αντιστοίχως επιστήμη με την ακαδημαϊκή και εφαρμοσμένη έρευνα και αναζήτηση και να παρέχουν στους φοιτητές τα απαραίτητα εφόδια που εξασφαλίζουν την άρτια κατάρτισή τους για την επιστημονική και επαγγελματική τους σταδιοδρομία και εξέλιξη. Ειδικότερα τα τμήματα έχουν ως αποστολή: α) … δ) Τo τμήμα Μηχανικών Οικονομίας και Διοίκησης, την καλλιέργεια και προαγωγή της επιστήμης του μηχανικού οικονομίας και διοίκησης, με τη διδασκαλία, την έρευνα και την εφαρμογή συστηματικών τρόπων βελτίωσης της παραγωγικής διαδικασίας και την κατάρτιση εξειδικευμένων μηχανικών ικανών να μελετούν, ερευνούν και κατανοούν όλες της πλευρές ενός οργανισμού/επιχείρησης (εμπορικές, χρηματοοικονομικές και τεχνικές), ώστε να αποκτούν σφαιρική άποψη όλων των επιχειρηματικών διαδικασιών και των μεταξύ τους αλληλεπιδράσεων. Οι πτυχιούχοι έχουν ως κύριο αντικείμενο ενασχόλησης το σχεδιασμό της δομής, της διαχείρισης και της λειτουργίας σύγχρονων τεχνολογικών και διοικητικών συστημάτων και την εκπόνηση ποικίλων μελετών για την οργάνωση επιχειρήσεων. Οι πτυχιούχοι μπορούν να απασχολούνται ως στελέχη ή σύμβουλοι στα τμήματα οργάνωσης, διοίκησης, μεθόδων προγραμματισμού και σχεδιασμού υπηρεσιών και επιχειρήσεων φορέων του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα». Στο άρθρο 2 («Εισαγωγή – φοίτηση – τίτλοι σπουδών») του ίδιου π.δ/τος ορίζεται ότι: «1. … 2. Κάθε τμήμα απονέμει τίτλους σπουδών μέχρι και διδακτορικού διπλώματος. 3. Η ελάχιστη υποχρεωτική διάρκεια φοίτησης για τη λήψη του πτυχίου ορίζεται σε οκτώ (8) εξάμηνα σπουδών, για όλα τα τμήματα εκτός του τμήματος Μηχανικών Οικονομίας και Διοίκησης για το οποίο η ελάχιστη υποχρεωτική διάρκεια φοίτησης ορίζεται σε δέκα (10) εξάμηνα σπουδών».
8. Επειδή, σύμφωνα με το Α.Π. 7615/16.9.2016 έγγραφο του Πρύτανη του Πανεπιστημίου Αιγαίου προς το Δικαστήριο, το Τμήμα Μηχανικών Οικονομίας και Διοίκησης προέβη σε ενέργειες προκειμένου να εξασφαλισθεί η δυνατότητα των αποφοίτων του α) να διδάσκουν στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση (μετά την υποβολή του σχετικού αιτήματος, με Α.Π. 875 και 876/18.6.2007, στο Υπουργείο Παιδείας και το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο αντιστοίχως, την αποστολή, με Α.Π. 686/18.5.2009, των στοιχείων που ζητήθηκαν σχετικά με το πρόγραμμα και τον οδηγό σπουδών του Τμήματος και τα μαθήματα που μπορούν οι απόφοιτοι αυτού να διδάξουν σε σχολεία της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, μετά και την κατάθεση, τον Φεβρουάριο του 2012, επικαιροποιημένου αιτήματος για επίσπευση των διαδικασιών στο Υπουργείο Παιδείας και την αποστολή επιστολής με τα ανωτέρω στοιχεία και Α.Π. 539/21.3.2013 στη Διεύθυνση Σπουδών Δ.Ε., γνωστοποιήθηκε τον Δεκέμβριο του 2014 στο Τ.Μ.Ο.Δ. ότι έχει ληφθεί θετική απόφαση όσον αφορά τη Γενική Εκπαίδευση, δίχως όμως έκτοτε η απόφαση αυτή να δημοσιευθεί), β) να συμμετέχουν σε διαγωνισμούς του Α.Σ.Ε.Π. σχετικά με θέσεις Π.Ε. Διοικητικού – Οικονομικού (σύμφωνα με το ΔΟΑ/Φ.13/365/οικ19245/29.7.2009 έγγραφο της Γ. Γραμματείας Δημόσιας Διοίκησης και Ηλεκτρ. Διακυβέρνησης του Υπουργείου Εσωτερικών προς το Τ.Μ.Ο.Δ., επρόκειτο να εξετασθεί πρόταση του Τμήματος για ένταξη των αποφοίτων του στις ειδικότητες του κλάδου ΠΕ Διοικητικού – Οικονομικού στο πλαίσιο ενδεχόμενης τροποποιήσεως του «Προσοντολογίου», επί του παρόντος όμως για τη συμμετοχή τους σε διαγωνισμούς του Α.Σ.Ε.Π. οι εν λόγω απόφοιτοι καταθέτουν βεβαίωση του Πρύτανη σχετικά με τη συνάφεια του διπλώματός τους με συγκεκριμένα πτυχία στα οποία αντιστοιχούν ειδικότητες του προαναφερθέντος κλάδου) και γ) να ενταχθούν στο Τ.Ε.Ε. Επί του τελευταίου αυτού ζητήματος, από τα στοιχεία που προσκομίζει το αιτούν σωματείο, σε συνδυασμό προς τα διαλαμβανόμενα στο ως άνω Α.Π. 7615/16.9.2016 έγγραφο του Πρυτάνεως, προκύπτουν τα εξής: Μετά τις πρώτες επίσημες επαφές που έλαβαν χώρα κατά τα έτη 2003-2004, το Τμήμα υπέβαλε στην Επιτροπή Παιδείας του Τ.Ε.Ε., προκειμένου να ολοκληρωθούν οι διαδικασίες εντάξεως των αποφοίτων του στο Τ.Ε.Ε., κατά τον μήνα Φεβρουάριο του έτους 2005 υπόμνημα με τίτλο «Πρόγραμμα Σπουδών, Προφίλ και Προοπτικές Απασχόλησης των Μηχανικών Οικονομίας και Διοίκησης», το οποίο συνέταξε τριμελής επιτροπή αποτελούμενη από μέλη Δ.Ε.Π. του Τμήματος και ενέκρινε ομόφωνα η Γ.Σ. αυτού (1η Γ.Σ./2.2.2005). Στο ως άνω υπόμνημα, αφού γίνεται σε ένα πρώτο μέρος αναφορά στις διεθνείς τάσεις όσον αφορά την εκπαίδευση των μηχανικών οικονομίας και διοίκησης, με την επισήμανση δύο βασικών συστημάτων εκπαιδεύσεως, του γερμανικού και του αμερικανικού, ως προς τη σχέση μεταξύ των τεχνολογικών και των οικονομικών μαθημάτων (το πρώτο σύστημα συνδυάζει ειδίκευση σε κάποια από τις παραδοσιακές ειδικότητες μηχανικού με γενικότερες γνώσεις και δεξιότητες οικονομίας και διοίκησης επιχειρήσεων, ενώ στο δεύτερο η εξειδίκευση γίνεται σε κάποιο μάθημα οικονομίας ή διοίκησης και αποκτάται το υπόβαθρο που απαιτείται για κάθε μηχανικό σε θετικές επιστήμες χωρίς να δίδεται ιδιαίτερη σημασία σε καθαρά τεχνολογικά μαθήματα) και στη συνέχεια εξετάζεται κατά πόσον υφίσταται ανάγκη δημιουργίας αντίστοιχης ειδικότητος στα ελληνικά Α.Ε.Ι. και δυνατότητα επαγγελματικής αποκαταστάσεως (βάσει δεδομένων μελετών του Ε.Μ.Π. του έτους 2000, ως προς το αντικείμενο των αρμοδιοτήτων που αναλαμβάνουν οι μηχανικοί σε μία επιχείρηση και τον κλάδο οικονομικής δραστηριότητας της αρχικής τους απασχολήσεως, και του Τ.Ε.Ε. του έτους 2004, ως προς την επαγγελματική αποκατάσταση των παλαιών και νέων ειδικοτήτων μηχανικών βάσει κριτηρίων όπως οι ώρες εργασίας, το εισόδημα, ο χρόνος εύρεσης πρώτης απασχόλησης κ.λπ., προκύπτει
αφ’ ενός ότι αυξάνεται η σημασία των εμπορικών, διοικητικών και οικονομικών αρμοδιοτήτων έναντι των αρμοδιοτήτων που αφορούν την παραγωγή, την επίβλεψη και τις μελέτες και μειώνεται το ειδικό βάρος των παραδοσιακών κλάδων απασχόλησης των μηχανικών ενώ αυξάνεται εκείνο των νέων κλάδων του τομέα των υπηρεσιών και, αφ’ ετέρου, ότι η επαγγελματική σταδιοδρομία των μηχανικών των νέων ειδικοτήτων, ακόμη και χωρίς να λαμβάνονται υπ’ όψιν οι μηχανικοί Η/Υ και πληροφορικής, «δεν φαίνεται να είναι υποδεέστερη από αυτή των υπολοίπων συναδέλφων τους»), σε ένα δεύτερο μέρος γίνεται κατ’ αρχάς συνοπτική παρουσίαση (δομή προγράμματος και κατανομή μαθημάτων ανά εξάμηνο) του προγράμματος σπουδών του Τ.Μ.Ο.Δ., το οποίο βασίζεται σε τέσσερις βασικές κατευθύνσεις ή πυλώνες (επιστήμη μηχανικού, οικονομική επιστήμη, επιστήμες διοίκησης και πυλώνας πληροφορικής), περιλαμβάνει κύκλο σαράντα υποχρεωτικών μαθημάτων και κύκλο δέκα μαθημάτων κατεύθυνσης, περιγράφεται δε ως εξής: «Το πρόγραμμα αυτό … είναι πλησιέστερο στο αμερικανικό μοντέλο εκπαίδευσης μηχανικών οικονομίας και διοίκησης. Βέβαια, η διάρκεια σπουδών στο Τ.Μ.Ο.Δ.., όπως και σε όλες τις ελληνικές Πολυτεχνικές Σχολές, είναι πενταετής. Στα τρία πρώτα έτη σπουδών ο φοιτητής αποκτά γνώσεις Θετικών Επιστημών, Μηχανικής και Πληροφορικής –κτίζοντας έτσι το κλασικό γνωστικό υπόβαθρο ενός μηχανικού πενταετούς φοίτησης– καθώς και γνώσεις οικονομίας και διοίκησης. Στη συνέχεια ο φοιτητής ακολουθεί έναν από τους τρεις προαναφερθέντες τομείς εξειδίκευσης [Χρηματοοικονομικής Μηχανικής (Financial Engineering)· Διοίκησης Έργων και Λειτουργιών (Project & Operations Management)· Μηχανικής της Διοίκησης (Engineering Management)»], ακολούθως περιγράφεται
«το Προφίλ και οι προοπτικές απασχόλησης των αποφοίτων του Τ.Μ.Ο.Δ.», με την ενδεικτική αναφορά αντικειμένων επαγγελματικής ενασχόλησης αυτών ανά κατεύθυνση, σε τομείς που περιλαμβάνουν
«· Χρηματοοικονομική Ανάλυση · Διοίκηση Έργων ή/και Προγραμμάτων · Βιομηχανική Έρευνα και Ανάπτυξη · Διαχείριση Καινοτομίας · Διαχείριση Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνιών · Στρατηγικός και Επιχειρησιακός Σχεδιασμός · Σύμβουλοι Επιχειρήσεων · Ανάλυση Δημόσιας Πολιτικής ·Διοίκηση Τεχνικών, Βιομηχανικών Επιχειρήσεων και Οργανισμών · Ανάπτυξη Επιχειρήσεων Οικονομικών Υπηρεσιών · Ανάπτυξη Επιχειρήσεων Υψηλής Τεχνολογίας · Σύμβουλοι Πληροφορικής». Τέλος το υπόμνημα καταλήγει σε προτεινόμενο κείμενο επαγγελματικών δικαιωμάτων των πτυχιούχων του Τ.Μ.Ο.Δ., οριζομένων ως Διπλωματούχων Μηχανικών Οικονομίας και Διοίκησης. Το κείμενο αυτό απαριθμεί τις δραστηριότητες στις οποίες ο Διπλωματούχος Μ.Ο.Δ. έχει τη δυνατότητα, βάσει αντιστοιχίσεως με τα σχετικά μαθήματα του Προγράμματος Σπουδών, επαρκούς επαγγελματικής ενασχολήσεως, δυνάμενος συγχρόνως να εγγραφεί «… στο Μητρώο Εργοληπτικών Επιχειρήσεων, στο Μητρώο Εμπειρίας Κατασκευαστών και στη Γνωμοδοτική Επιτροπή Μελετών», εν τέλει δε αναφέρεται ότι η εν λόγω ειδικότητα μηχανικού μπορεί να καλύψει, από τις κατηγορίες μελετών τις οποίες oρίζει το π.δ/μα 541/1978, τις υπ’ αρ. 3, 4, 5 και 15, ήτοι τις οικονομικές μελέτες, τις κοινωνικές μελέτες, τις μελέτες οργανώσεως και επιχειρησιακής έρευνας και τις μελέτες βιομηχανιών, ενώ «… θα μπορούσαν να ισχύσουν και για τους Μηχανικούς Οικονομίας και Διοίκησης, τα δύο [διατάγματα] που ισχύουν για όλες τις άλλες ειδικότητες μηχανικών, ήτοι [το β.δ. της 16ης/17ης.3.1950 “… περί αδειών εκπονήσεως μελετών Μηχανολογικών Εγκαταστάσεων, επιβλέψεως εκτελέσεως και επιβλέψεως της λειτουργίας αυτών”, Α΄ 82 και η σχετική εγκύκλιος ΥΧΟΠ 125/1983 “Δικαίωμα εκπόνησης μελέτης απλών εγκαταστάσεων από μη Μηχανολόγους” και το π.δ/μα 472/1985, Α΄ 168, άρθρο 4 “Εγγραφή στο ΜΕΚ διπλωματούχων ΑΕΙ”]». Όπως περαιτέρω προκύπτει από τα διαλαμβανόμενα στο προμνησθέν έγγραφο του Πρύτανη σε συνδυασμό με την από 18.3.2010 εισήγηση του Τμήματος Επαγγελματικής Ανάπτυξης (Δ/νση Επαγγελματικής Δραστηριότητας) προς τη Διοικούσα Επιτροπή (Δ.Ε.) του Τ.Ε.Ε. και τις άνευ ημερομηνίας “επικαιροποιημένες θέσεις της ΜΕ Παιδείας του ΤΕΕ για την ένταξη στο ΤΕΕ των αποφοίτων του [ΤΜΟΔ] … (συνημμένο στο πρακτικό της ΜΕ Παιδείας 15/10/2008)”, στοιχεία τα οποία, όπως προαναφέρθηκε, προσκομίζει το αιτούν (αν και ζητήθηκαν, δεν απεστάλησαν από το Πανεπιστήμιο Αιγαίου ή από το Τ.Ε.Ε.), μετά και την υποβολή, στις 11.1.2006, εκ μέρους του Τ.Μ.Ο.Δ. αιτήματος στο Τ.Ε.Ε. για εγγραφή των αποφοίτων του ως μελών του εν λόγω Επιμελητηρίου, η Μόνιμη Επιτροπή Παιδείας του Τ.Ε.Ε. εισηγήθηκε υπέρ της δημιουργίας νέας ειδικότητας “Μηχανικού Οικονομίας”
(ή “Οικονομολόγου Μηχανικού”, σύμφωνα με το ως άνω έγγραφο του Πρύτανη), ενώ προέβη σε αξιολόγηση του προγράμματος σπουδών του Τμήματος και υπέβαλε προτάσεις για τροποποίηση αυτού ώστε να ενισχυθεί το “προφίλ” του Μηχανικού με την προσθήκη των σχετικών μαθημάτων. Πράγματι, κατά τα έτη 2007-2008 υπήρξαν αλλαγές στο πρόγραμμα σπουδών του Τ.Μ.Ο.Δ. με εισαγωγή επιπλέον τεχνικών μαθημάτων σε συνεργασία με την ως άνω Μ.Ε. Παιδείας, κατόπιν μελέτης και συγκρίσεως του προγράμματος σπουδών με εκείνα των Τμημάτων Μηχανικών Παραγωγής και Διοίκησης του Πολυτεχνείου Κρήτης και του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης. Οι αλλαγές αυτές αξιολογήθηκαν θετικά από τη Μ.Ε. Παιδείας του Τ.Ε.Ε., η οποία σε δύο ακόμη γνωμοδοτήσεις που εξέδωσε (τον Φεβρουάριο του 2008 και τον Μάρτιο του 2010, αφού ενδιαμέσως -Ιούνιος 2009- το θέμα εισήχθη στην ημερησία διάταξη της “Ολομέλειας” του Τ.Ε.Ε. δίχως εν τούτοις να συζητηθεί) εισηγήθηκε υπέρ της εντάξεως των αποφοίτων του Τ.Μ.Ο.Δ. στο Τ.Ε.Ε., στην προμνησθείσα νέα ειδικότητα του “Μηχανικού Οικονομίας”, μετά από αντίστοιχη μετονομασία του Τμήματος (σχετικά με την οποία, όπως επισημαίνεται στην από 18.3.2010 εισήγηση του Τμήματος Επαγγελματικής Ανάπτυξης του Τ.Ε.Ε., είχε υποβληθεί εκ μέρους του Τ.Μ.Ο.Δ. αίτημα προς το Σ.Α.Π.Ε.), με το εξής σκεπτικό:
“ … Με τις δύο πρόσφατες αναμορφώσεις του Προγράμματος Σπουδών … [και τα προσφερόμενα μαθήματα στο πεδίο των Μαθηματικών, της Φυσικής, της Χημείας, της Στατιστικής, της Πληροφορικής, της Επιχειρησιακής Έρευνας και των Ποσοτικών Μεθόδων] δομείται ένα προφίλ μηχανικού … που κατά τα 2/3 ή και περισσότερο συμπίπτει με Προγράμματα Μηχανικών άλλων ειδικοτήτων του ΤΕΕ. Παρόλο που τα μαθήματα αυτά εν πολλοίς αντιστοιχούν σε αυτά των Μηχανικών Παραγωγής και Διοίκησης και των Μηχανολόγων Μηχανικών, η ΜΕ Παιδείας όπως και παλαιότερα, εκτιμά ότι οι ΜΟΔ δεν πρέπει να εξομοιωθούν προς τις ειδικότητες αυτές και τελικά προς αυτή των Μηχ. Μηχ. Διότι αφενός μεν τα προσόντα αυτά της διοίκησης τα έχουν όλες οι ειδικότητες μηχανικών, αφετέρου οι νέοι μηχανικοί που προκύπτουν μπορούν χωρίς να ανταγωνίζονται τις άλλες ειδικότητες μηχανικών, να δράσουν αυτόνομα ως μηχανικοί οικονομίας. Άλλωστε, με βάση την απασχόληση των αποφοίτων του Τμήματος συνάγεται ιδιαίτερο ενδιαφέρον της αγοράς εργασίας για τις ειδικότητες του ΤΜΟΔ. … Τα [επαγγελματικά] δικαιώματα της νέας αυτής ειδικότητας θα πρέπει να καθοριστούν σε συνεργασία με τις ήδη υπάρχουσες ειδικότητες μηχανικών και την ίδια τη Σχολή και τους αποφοίτους της. Από τις ‘μελέτες μηχανικών’ ζητούνται από τους ίδιους δικαιώματα για τις ακόλουθες κατηγορίες: · Νο 3 Οικονομικές · Νο 4 Κοινωνικές · Νο 5 Οργάνωσης και Επιχειρησιακής Έρευνας · Νο 5 Μελέτες Βιομηχανιών. Η ΜΕ Παιδείας με βάση τις αλλαγές στο Πρόγραμμα Σπουδών εκτιμά ότι οι απόφοιτοι της Σχολής θα μπορούσαν να έχουν πρόσβαση στις κατηγορίες μελετών:
· Οικονομικές · Κοινωνικές · Οργάνωσης και Επιχειρησιακής Έρευνας καθώς και σε ανάλογους τομείς επαγγελματικών δραστηριοτήτων”.
Εν τούτοις, παρά και τις θετικές, για την ένταξη των αποφοίτων του Τ.Μ.Ο.Δ. ως Μηχανικών Οικονομίας στο Τ.Ε.Ε., “προτάσεις-ψηφίσματα” ορισμένων από τα 17 Περιφερειακά Τμήματα αυτού (Ανατολικής Μακεδονίας, Μαγνησίας, Δωδεκανήσου), δεν υπήρξε συνέχεια στην εξέταση του επίμαχου αιτήματος, το οποίο δεν επανεισήχθη ενώπιον της Διοικούσας Επιτροπής του Τ.Ε.Ε., καθώς διαμορφώθηκε η άποψη ότι αναρμοδίως είχε διαβουλευθεί απευθείας με το Τ.Μ.Ο.Δ. η Μ.Ε. Παιδείας που αποτελεί συμβουλευτικό όργανο του Τ.Ε.Ε. και ότι προϋπόθεση για την ένταξη σε αυτό των αποφοίτων του εν λόγω Τμήματος (σε κάποια από τις ήδη υπάρχουσες ειδικότητες μηχανικών και όχι σε νέα), είναι η κατοχύρωση υπέρ των αποφοίτων αυτών σαφών επαγγελματικών δικαιωμάτων, αφού προηγουμένως το Τ.Μ.Ο.Δ. “μετασχηματισθεί” σε Τμήμα Μηχανικών Παραγωγής και Διοίκησης. Επισημαίνεται, πάντως ότι, με το υπ’ αρ. πρωτ. 2211/20.9.2016 έγγραφο της Διεύθυνσης Επαγγελματικής Δραστηριότητας (Τμήμα Μητρώου) του Τ.Ε.Ε., το οποίο υπογράφει ο Πρόεδρος του Επιμελητηρίου, γνωστοποιείται στο Δικαστήριο, σε απάντηση σχετικού ερωτήματος, ότι “οι απόφοιτοι του Τμήματος Μηχανικών Οικονομίας και Διοίκησης του Πανεπιστημίου Αιγαίου, δεν εγγράφονται μέχρι σήμερα στο Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας, καθώς δεν πληρούνται οι απαιτούμενες προϋποθέσεις”, ενώ, σε απάντηση αντίστοιχου ερωτήματος, το Οικονομικό Επιμελητήριο Ελλάδας, με το υπ’ αρ. πρωτ. Φ4/5634/19.9.2016 έγγραφο του Προϊσταμένου του Τμήματος Μητρώου, γνωστοποιεί ότι “σύμφωνα με σχετική απόφαση της Κεντρικής Διοίκησης του Οικονομικού Επιμελητηρίου της Ελλάδας στο [Ο.Ε.Ε.] εγγράφονται ως μέλη οι απόφοιτοι του Τμήματος Μηχανικών Οικονομίας και Διοίκησης Πανεπιστημίου Αιγαίου, με κατεύθυνση στην Χρηματοοικονομική Μηχανική”.
9. Επειδή, κατόπιν των ανωτέρω ενεργειών, το αιτούν σωματείο υπέβαλε στο Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων την από 17.7.2014 και με αρ. πρωτ. 114299/21.7.2014 αίτηση, ζητώντας την αναγνώριση επαγγελματικών δικαιωμάτων, τα οποία “μέχρι σήμερα δεν μας έχουν αναγνωριστεί … και για το λόγο αυτό δεν είναι δυνατή η εγγραφή μας στα μητρώα μελών του Τ.Ε.Ε. και η χορήγηση άδειας άσκησης επαγγέλματος στην Ελλάδα”. Το αιτούν αναφέρθηκε στο ιδρυτικό π.δ/μα 83/2000 με το οποίο “είχε προβλεφθεί η ίδρυση και λειτουργία του Τμήματος Μηχανικών Οικονομίας και Διοίκησης στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου … δεν είχαν όμως οριστεί τα σχετικά με την επαγγελματική κατοχύρωση των πτυχιούχων του” και τις μέχρι τότε ενέργειες “για την αναγνώριση – εξομοίωση των Επαγγελματικών Δικαιωμάτων μας με εκείνα των Μηχανολόγων – Μηχανικών και την ένταξή μας στο Τ.Ε.Ε.” (από Φεβρουαρίου 2005 υπόμνημα Τ.Μ.Ο.Δ. προς Επιτροπή Παιδείας Τ.Ε.Ε. και ως άνω θετικές για τη δημιουργία νέας ειδικότητας “Μηχανικών Οικονομίας” εισηγήσεις οργάνων Τ.Ε.Ε.), επικαλούμενο και την 34/2014 γνωμοδότηση (Φ.Ε.Κ.,
τ. Β΄ 176) που διατύπωσε βάσει του άρθρου 23 του ν. 3959/2011 η Ολομέλεια της Επιτροπής Ανταγωνισμού επί σχεδίων νόμων με αντικείμενο την τροποποίηση του ν. 4663/1930 “περί εξασκήσεως του επαγγέλματος του πολιτικού μηχανικού, αρχιτέκτονος και τοπογράφου”
και του ν. 3982/2011 “Απλοποίηση της αδειοδότησης τεχνικών επαγγελματικών … δραστηριοτήτων …” και στην οποία διαπιστώνεται η ύπαρξη “πλήθ[ου]ς νέων (σύγχρονων) ειδικοτήτων μηχανικών … [όπως οι Μηχανικοί Οικονομίας και Διοίκησης] οι οποίες δεν αντιστοιχούν στις … κύριες ειδικότητες εγγραφής στο ΤΕΕ”, προτείνεται δε η “ριζική αναθεώρηση του υφιστάμενου νομοθετικού πλαισίου” με τη θέσπιση κοινών κατ’ αρχήν επαγγελματικών δραστηριοτήτων στο πλαίσιο της μελέτης, κατασκευής και επίβλεψης των έργων, στις οποίες θα έχει πρόσβαση κάθε ειδικότητα μηχανικών επί τη βάσει αντικειμενικών κριτηρίων που ερείδονται στο γνωστικό αντικείμενο της ειδικότητας που αντιστοιχεί σε επιμέρους πτυχές της μηχανικής “(χωρίς αναφορά σε μεμονωμένους ακαδημαϊκούς τίτλους που ενδέχεται να ενέχει διακριτική μεταχείριση)”. Ζήτησε δε το αιτούν σωματείο από τον Υπουργό Παιδείας και Θρησκευμάτων να εκκινήσει τη διαδικασία εκδόσεως προεδρικού διατάγματος που να ρυθμίζει τα ζητήματα της επαγγελματικής κατοχυρώσεως των μελών του, αποφοίτων του Τ.Μ.Ο.Δ., επί τη βάσει της ήδη ισχύουσας διατάξεως του άρθρου 7 παρ. 6 του ν. 4009/2011, με την οποία παρέχεται εξουσιοδότηση αντίστοιχη με εκείνην της καταργηθείσας με το άρθρο 81 παρ. 3 του αυτού ν. 4009/2011 διατάξεως του άρθρου 6 παρ. 6 του ν. 1268/1982, σε συνδυασμό με το άρθρο 48 παρ. 1 εδ. β΄ περ. viii του ν. 1404/1983, διάταξη η οποία, όπως προέβαλε το αιτούν, “εξακολουθεί να ισχύει, αφού δεν έχει καταργηθεί ρητά με το άρθρο 81 παρ. 4 του ν. 4009/2011 …”, υποστηρίζοντας ότι, κατά τα κριθέντα με τις 1849/2009 (Ολομ.) και 4917/2012 (Δ΄ Τμ.) αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας, η σχετική κανονιστική αρμοδιότητα της Διοικήσεως ήταν δεσμία, τυχόν δε παράλειψη ασκήσεώς της αντίθετη προς το νόμο, συνεπαγόμενη παραβίαση των συνταγματικών αρχών της ίσης μεταχειρίσεως (εν σχέσει προς τους αποφοίτους ιδίως του “ομοειδούς” προς το Τ.Μ.Ο.Δ. Τμήματος Μηχανικών Παραγωγής και Διοίκησης του Πολυτεχνείου Κρήτης, τα επαγγελματικά δικαιώματα των οποίων έχουν κατοχυρωθεί με το π.δ/μα 71/1995 και κατόπιν τούτου αυτοί εγγράφονται ως μέλη του Τ.Ε.Ε. λαμβάνοντας και τη σχετική άδεια ασκήσεως επαγγέλματος του μηχανικού, αλλά και τους διπλωματούχους μηχανικούς και πτυχιούχους πανεπιστημιακής εκπαίδευσης στα αντικείμενα πληροφορικής και τηλεπικοινωνιών, σχετικά με την επαγγελματική κατοχύρωση των οποίων έχει εκδοθεί το π.δ/μα 44/2009), της οικονομικής και επαγγελματικής ελευθερίας (άρθρ. 5 παρ. 1 Συντ.), της δημοκρατικής αρχής της επαγγελματικής σταδιοδρομίας εκάστου κατά το λόγο της προσωπικής του αξίας, όπως και του δικαιώματος προς εργασία (άρθρ. 22 παρ. 1 Συντ.). Επί τη βάσει των ανωτέρω και σύμφωνα με τις κατευθύνσεις που περιέχονται στο Πρόγραμμα Σπουδών του Τ.Μ.Ο.Δ., το αιτούν σωματείο υπέβαλε συγκεκριμένες προτάσεις, υπό μορφή σχεδίου π.δ/τος, για το περιεχόμενο των επαγγελματικών δικαιωμάτων που έπρεπε κατ’ αυτό να αναγνωρισθούν στα μέλη του διάστασης των εξεταζομένων προβλημάτων.
10. Επειδή, επί της ανωτέρω αιτήσεως η Αναπλ. Προϊσταμένη της Διεύθυνσης Μελετών, Στατιστικής και Οργάνωσης Ανώτατης Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων, με το προσβαλλόμενο υπ’ αρ. 152160/Β1/24.9.2014 έγγραφό της προς το αιτούν σωματείο, απάντησε ως εξής: α) ότι τα προβλεπόμενα στην ισχύουσα μέχρι την έκδοση του ν. 4009/2011 νομοθεσία και συγκεκριμένα, στο άρθρο 6 παρ. 6 του ν. 1268/1982, προεδρικά διατάγματα “κατά πάγια νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΠΕ 234/2007, 227/2008, 34/2009) … δεν απονέμουν ούτε περιορίζουν αυτοτελώς επαγγελματικά δικαιώματα με τρόπο δεσμευτικό, αφού το περιεχόμενό τους συνίσταται σε ενδεικτική απαρίθμηση των δραστηριοτήτων που είναι σε θέση να ασκούν οι απόφοιτοι των τμημάτων με βάση τις ικανότητες και τις δεξιότητες που αποκτούν μετά το πέρας των σπουδών τους” ενώ αρμόδιοι για την απονομή αυτοτελών επαγγελματικών δικαιωμάτων και τη ρύθμιση των προϋποθέσεων απασχόλησης στην αγορά εργασίας είναι οι καθ’ ύλην αρμόδιοι για τα υπό ρύθμιση αντικείμενα φορείς, β) ότι για το λόγο αυτό, “η ένταξη πτυχιούχων στο Μητρώο Μελών του [Τ.Ε.Ε.] ή οποιουδήποτε άλλου επαγγελματικού συλλόγου, δεν σχετίζεται με την έκδοση προεδρικού διατάγματος περί κατοχύρωσής τους με πρόταση του Υπουργού Παιδείας και Θρησκευμάτων” και “είναι συνεπώς αβάσιμος ο ισχυρισμός ότι οι απόφοιτοι μέλη του συλλόγου σας δεν εντάχθηκαν στο Μητρώο μελών του Τ.Ε.Ε. για το λόγο ότι δεν εκδόθηκε προεδρικό διάταγμα περί επαγγελματικής κατοχύρωσής τους”, ενώ εξ άλλου τυχόν μη έκδοση των προβλεπομένων στην ως άνω διάταξη π.δ/των δεν συνεπάγεται προσβολή της προστατευόμενης από το άρθρο 5 παρ. 1 του Συντ. “ελευθερίας της εργασίας και του επαγγέλματος” των ενδιαφερομένων, “καθώς όπως εκτέθηκε παραπάνω αυτ[ά] δεν αφορ[ούν] την αυτοτελή απονομή επαγγελματικών δικαιωμάτων”, γ) ότι η βάσει της εν λόγω διατάξεως (άρθρ. 6 παρ. 6 ν. 1268/1982) έκδοση π.δ/των, μη επιβαλλόμενη επί τη συνδρομή ορισμένων αντικειμενικών προϋποθέσεων ή εντός συγκεκριμένης προθεσμίας, δεν αποτελούσε δέσμια κανονιστική αρμοδιότητα της Διοικήσεως, όπως αβασίμως, κατά το προσβαλλόμενο έγγραφο, προέβαλε το αιτούν, αλλά η εκτίμηση ως προς τη σκοπιμότητα εκδόσεώς τους ανήκε στην κρίση του Υπουργού Παιδείας και Θρησκευμάτων και δ) μετά την κατάργηση του άρθρου 6 παρ. 6 του
ν. 1268/1982 από το άρθρο 81 παρ. 3 του ν. 4009/2011, αβασίμως, κατά το προσβαλλόμενο έγγραφο, το αιτούν επικαλείται ως εξουσιοδοτική βάση για την έκδοση π.δ/τος καθορισμού επαγγελματικών δικαιωμάτων των μελών του τη διάταξη του άρθρου 48 παρ. 1 εδ. β΄ περ. viii του
ν. 1404/1983, τούτο δε διότι: “η διάταξη του άρθρου 48 παρ. 1 εδ. β΄
περ. viii δεν έχει καταργηθεί ρητά, επειδή ωστόσο συμπληρώνει καταργημένη διάταξη, δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι διατηρείται σε ισχύ ή ισχύει αυτοτελώς. Εξάλλου, η παράγραφος 6 του άρθρου 7 του
ν. 4009/2011 που εξουσιοδοτεί πλέον για την ίδρυση πανεπιστημιακών τμημάτων, δεν αντικαθιστά την παρ. 6 του άρθρου 6 ν. 1268/1982 ώστε να θεωρηθεί ότι το άρθρο 48 παρ. 1 εδ. β΄ περ. viii εξακολουθεί να ισχύει συμπληρώνοντας πλέον τη νέα διάταξη. Κατά συνέπεια, δεν υφίσταται πλέον νομοθετική εξουσιοδότηση για την έκδοση προεδρικού διατάγματος επαγγελματικής κατοχύρωσης πτυχιούχων πανεπιστημιακού τμήματος με πρωτοβουλία του Υπουργού Παιδείας και Θρησκευμάτων”. Εξ άλλου, κατά τη Διοίκηση (βλ. υπ’ αρ. πρωτ. 1120291/Ζ1/21.7.2016 έγγραφο απόψεων της Διεύθυνσης Οργανωτικής και Ακαδημαϊκής Ανάπτυξης -Τμήμα Α΄ Οργάνωσης Ανώτατης Εκπαίδευσης – Υπουργείου Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων), η κρινόμενη αίτηση είναι άνευ αντικειμένου, για το λόγο ότι ο καθορισμός επαγγελματικών δικαιωμάτων των αποφοίτων του Τ.Μ.Ο.Δ. έλαβε χώρα ήδη με το ιδρυτικό π.δ/μα 83/2000, εν όψει των ρυθμίσεων του άρθρου 1 παρ. 3 περιπτ. δ΄ αυτού, που παρατέθηκαν ανωτέρω. Συμπληρωματικώς, στο ως άνω έγγραφο απόψεων διαλαμβάνονται και τα εξής: “Κατά τη γνώμη της υπηρεσίας μας που διατυπώθηκε στο υπ’ αρ. 152160/Β1/24.9.2014 [προσβαλλόμενο] έγγραφό μας, η κατάργηση του άρθρου 6 του ν. 1268/1982 συμπαρέσυρε και τη διάταξη του άρθρου 48 παρ. 1 εδ. β΄ περ. viii του Ν. 1404/1983. Ακόμη, όμως, και αν ήθελε θεωρηθεί ότι η διάταξη αυτή εξακολουθεί να τελεί σε ισχύ, δεν υφίσταται δέσμια αρμοδιότητα της Διοίκησης να κάνει χρήση αυτής … [και τούτο, διότι] στην επίδικη περίπτωση δεν στοιχειοθετείται καμία από τις [κατά τη νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας] εξαιρέσεις [από την αρχή ότι η εκτίμηση της σκοπιμότητας για την έκδοση ή όχι κανονιστικής πράξεως και για το χρόνο εκδόσεώς της ανήκει στην ανέλεγκτη, από τον ακυρωτικό δικαστή, κρίση της διοικητικής αρχής], αφενός γιατί η νομοθετική εξουσιοδότηση δεν προβλέπει προϋποθέσεις οι οποίες καθιστούν υποχρεωτική για τη Διοίκηση την κανονιστική ρύθμιση και δε θέτει σχετική προθεσμία, ούτε και προκύπτει τέτοια υποχρέωση εκ του Συντάγματος για την επαγγελματική κατοχύρωση των πτυχιούχων της ανώτατης εκπαίδευσης, σε αντίθεση με τους πτυχιούχους της ανώτερης εκπαίδευσης για τους οποίους η υποχρέωση αυτή απορρέει από την παράγραφο 7 του άρθρου 16 του Συντάγματος. Πιο συγκεκριμένα, όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στην υπ’ αρ. 678/2005 απόφαση του Δικαστηρίου σας “η (..) επιβαλλόμενη από τοΣύνταγμα ποιοτική διαφοροποίηση της παρεχόμενης εκπαίδευσης μεταξύ των αποφοίτων Α.Ε.Ι. και σχολών ανώτερης βαθμίδας και η πρόβλεψη για την έκδοση νόμου περί καθορισμού των επαγγελματικών δικαιωμάτων μόνο για τους τελευταίους αυτούς αποφοίτους έχει ως συνέπεια ότι, όταν, κατά την κείμενη νομοθεσία, για την άσκηση ορισμένου επαγγέλματος απαιτείται, ως τυπικό προσόν, η κατοχή πτυχίου Α.Ε.Ι., οι κάτοχοι του πτυχίου αυτού δραστηριοποιούνται, κατ’ αρχήν, σε όλο το εύρος του αντίστοιχου επαγγέλματος, διεξάγοντας όλες τις δυνατές επαγγελματικές πράξεις, εκτός αν υπάρχει διαφορετική νομοθετική ρύθμιση”. Επομένως, η μη έκδοση προεδρικού διατάγματος κατά τα ανωτέρω για την επαγγελματική κατοχύρωση πτυχιούχων ανώτατης εκπαίδευσης ουδόλως παραβιάζει τις συνταγματικές αρχές της ισότητας, της οικονομικής – επαγγελματικής ελευθερίας και του δικαιώματος στην εργασία, αφού, σύμφωνα με τη νομολογία σας, η έκδοση ενός τέτοιου διατάγματος δεν αποτελεί προϋπόθεση για την ελεύθερη επαγγελματική δραστηριοποίησή τους σε όλο το εύρος του αντίστοιχου επαγγέλματος, με τη δυνατότητα διεξαγωγής –ελλείψει αντίθετης νομοθετικής ρύθμισης– του συνόλου των δυνατών επαγγελματικών πράξεων”. Τέλος, μετά την άσκηση της κρινομένης αιτήσεως και την ψήφιση και θέση σε ισχύ του
ν. 4485/2017 το Τ.Ε.Ε. εις απάντηση σχετικού ερωτήματος του Νομικού Συμβούλου του Υπουργείου Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων με το υπ’ αριθμ. πρωτ. 24867/1-11-2017 έγγραφό του απήντησε ότι εν όψει του άρθρου 75 του ν. 4485/2017, με τον οποίο, όπως αναφέρεται σε προηγούμενη σκέψη ιδρύθηκε Πολυτεχνική Σχολή στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου το θέμα της εγγραφής των αποφοίτων του Τμήματος Μηχανικών Οικονομίας και Διοίκησης της Σχολή αυτής θα τεθεί εκ νέου προς συζήτηση και λήψη αποφάσεως στα αρμόδια όργανά του.
11. Επειδή, όπως έχει γίνει παγίως δεκτό, κατά το άρθρο 45
παρ. 4 του π.δ/τος 18/1989 (Α΄ 8) είναι δυνατή η άσκηση αιτήσεως ακυρώσεως και κατά παραλείψεως της διοικητικής αρχής να προβεί σε οφειλόμενη νόμιμη ενέργεια, ή κατά ρητής αρνήσεως της αρχής να προβεί στην ενέργεια αυτή, εφόσον ο νόμος ή υπερκείμενος του νόμου κανόνας δικαίου επιβάλλει την υποχρέωση σ’ αυτήν να ρυθμίσει συγκεκριμένο ζήτημα με την έκδοση εκτελεστής διοικητικής πράξεως. Τέτοια παράλειψη ή άρνηση δεν στοιχειοθετείται, κατ΄ αρχήν, οσάκις ο νόμος παρέχει την εξουσία στην διοικητική αρχή να ρυθμίζει ζήτημα με κανονιστική πράξη, διότι η εκτίμηση της σκοπιμότητος για την έκδοση ή όχι κανονιστικής πράξεως και για τον χρόνο εκδόσεώς της ανήκει στην ανέλεγκτη, από τον ακυρωτικό δικαστή, κρίση της διοικητικής αρχής. Εξαίρεση από την αρχή αυτή υπάρχει είτε όταν η νομοθετική εξουσιοδότηση επιβάλλει στην Διοίκηση την υποχρέωση για την έκδοση κανονιστικής πράξεως, εφόσον συντρέχουν ορισμένες αντικειμενικές προϋποθέσεις (όπως στην περίπτωση που ο ίδιος ο νόμος καθιερώνει αμέσως και ευθέως ένα δικαίωμα, καταλείπει δε απλώς στον εξουσιοδοτούμενο από αυτόν κανονιστικό νομοθέτη να θεσπίσει συμπληρωματικούς κανόνες, αναγκαίους για τη ρύθμιση τεχνικών λεπτομερειών ή των όρων ασκήσεως του δικαιώματος: βλ. ΟλΣΕ 3749/2013, ΣΕ 2544/2013 7μ, ΣΕ 211/2006 κ.ά.) ή εντός ορισμένης προθεσμίας, είτε όταν η υποχρέωση της Διοικήσεως να προβεί σε κανονιστική ρύθμιση προκύπτει ευθέως εκ του Συντάγματος. Στις περιπτώσεις αυτές η άσκηση της αρμοδιότητας προς κανονιστική ρύθμιση καθίσταται δεσμία, η παράλειψη δε της Διοικήσεως να ασκήσει την κανονιστική αυτή αρμοδιότητα είναι αντίθετη προς τον νόμο (βλ. Ολ. ΣΕ 4003/2014, 3749/2013, 1849/2009, 1513/2014,
ΣΕ 2544/2013 7μ, ΣΕ 166/2015, 4917/2012, 211/2006 κ.ά.).
Όπως έχει ειδικότερα κριθεί, στο πεδίο της εκπαιδεύσεως τέτοια παράλειψη στοιχειοθετείται λόγω μη εκδόσεως των προβλεπόμενων στη διάταξη του άρθρου 25 παρ. 2 περιπτ. γ΄ του ν. 1404/1983 προεδρικών διαταγμάτων που ορίζουν τα επαγγελματικά δικαιώματα των αποφοίτων Τ.Ε.Ι. και αποτελούν τον προβλεπόμενο στο άρθρο 16 παρ. 7 του Συντάγματος εκτελεστικό νόμο (Oλ. ΣE 678/2005, ΣΕ 3066/2010 7μ, 2881/2011 7μ, 2544/2013 7μ, 4917/2012), καθώς η παράλειψη εκδόσεως των διαταγμάτων αυτών αφ’ ενός μεν συνιστά παράβαση του άρθρου 16
παρ. 7 του Συντάγματος, αφ’ ετέρου συνιστά παράβαση και του άρθρου 5 παρ. 1 του Συντάγματος διότι αποστερεί τους πτυχιούχους Τ.Ε.Ι. να συμμετάσχουν ελεύθερα στην οικονομική και κοινωνική ζωή της χώρας, βάσει των νομίμων προσόντων που απέκτησαν μετά από επιτυχή φοίτηση στα ιδρύματα αυτά (ΣΕ 4917/2012, 2544/2013 7μ βλ. και ΣΕ 795/2015
σκ. 30).
12. Επειδή, οι αναφερόμενες στην τέταρτη σκέψη διατάξεις του άρθρου 7 του ν. 4009/2011, όπως κατά τα ανωτέρω τροποποιήθηκαν και συμπληρώθηκαν, παρέχουν εξουσιοδότηση για τη συγχώνευση, κατάτμηση, μετονομασία και κατάργηση Α.Ε.Ι. και μεταβολή της έδρας τους, για την ίδρυση, συγχώνευση, κατάτμηση, μετονομασία και κατάργηση Σχολών και Τμημάτων και μεταβολή της έδρας τους, καθώς και για τη ρύθμιση συναφών οργανωτικών θεμάτων, με προεδρικά διατάγματα εκδιδόμενα προτάσεως του Υπουργού Παιδείας μετά τήρηση της προβλεπόμενης διαδικασίας. H ρύθμιση των σχετικών με την επαγγελματική κατοχύρωση των πτυχιούχων Α.Ε.Ι. θεμάτων δεν αποτέλεσε αντικείμενο εξουσιοδοτήσεως αντίστοιχης με εκείνη του άρθρου 48 παρ. 1 εδ. β΄ περ. viii του ν. 1404/1983, καθώς τέτοια διάταξη δεν περιελήφθη στο άρθρο 7 ή σε άλλο άρθρο του ν. 4009/2011. Με το δε άρθρο 81 του ν. 4009/2011 καταργήθηκαν ρητώς οι αντίστοιχες κατά περιεχόμενο (με το άρθρ. 7 παρ. 6 του νόμου αυτού) διατάξεις του άρθρου 6 παρ. 6 του ν. 1268/1982. Η κατάργηση των διατάξεων αυτών συμπαρέσυρε αναγκαίως και την μη ρητώς καταργούμενη διάταξη του άρθρου 48 παρ. 1 εδαφ. β΄ περ viii του ν. 1404/1983, η οποία συμπλήρωνε τις διατάξεις του άρθρου 6 παρ. 6 του ν. 1268/1982 και εστερείτο, ως εκ τούτου, αυτοτελείας. Η βούληση του νομοθέτη για την κατάργηση της διατάξεως του άρθρου 48 παρ. 1 εδαφ. β΄ περ viii του
ν. 1404/1983 συνάγεται εξάλλου τόσο από τις συζητήσεις κατά την ψήφιση του νόμου 4009/2011 στη Βουλή (βλ. ιδίως την αγόρευση του πρωθυπουργού, στη συνεδρίαση της 23.8.2011 σελ. 15673:
“Τα επαγγελματικά δικαιώματα δεν είναι δουλειά του κράτους αλλά των επαγγελματικών φορέων, των επιμελητηρίων.), όσο και εκ του ότι με το άρθρο 81 (περ. 4 και 27) του εν λόγω ν. 4009/2011 διατηρήθηκαν αντιθέτως σε ισχύ οι διατάξεις των άρθρων 25 του ν. 1404/1983 και
18 του ν. 3794/2009, με τις οποίες αφ’ ενός μεν ορίζεται ότι οι σπουδές σε κάθε Τμήμα Τ.Ε.Ι. καταλήγουν στην απόκτηση πτυχίου που δίνει την δυνατότητα άσκησης ενός επαγγέλματος και αφ’ ετέρου προβλέπεται η έκδοση προεδρικών διαταγμάτων για την επαγγελματική κατοχύρωση των αποφοίτων των Τ.Ε.Ι.. Συνεπώς, από την έναρξη ισχύος του ν. 4009/2011 δεν παρέχεται πλέον εξουσιοδότηση και δεν θεσπίζεται -εξαναγκαστή με αίτηση ακυρώσεως κατά της σχετικής παραλείψεως- υποχρέωση της κανονιστικώς δρώσης Διοικήσεως προς έκδοση προεδρικών διαταγμάτων, με τα οποία καθορίζονται τα επαγγελματικά δικαιώματα των αποφοίτων Σχολών και Τμημάτων του Πανεπιστημιακού Τομέα των Α.Ε.Ι.. Τέτοια υποχρέωση του κανονιστικού νομοθέτη δεν απορρέει ευθέως και αμέσως -χωρίς δηλαδή την μεσολάβηση τυπικού νόμου- ούτε από τις διατάξεις των άρθρων 5 παρ. 1 και 16 παρ. 5 του Συντάγματος, η δεύτερη από τις οποίες σε αντίθεση με την διάταξη της παραγράφου 7 του ίδιου άρθρου 16, περί των αποφοίτων των σχολών επαγγελματικής εκπαιδεύσεως
(περί των οποίων δεν πρόκειται εν προκειμένω), δεν προβλέπει ρητώς την έκδοση εκτελεστικού νόμου για την ρύθμιση των επαγγελματικών δικαιωμάτων των αποφοίτων των Ανώτατων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων.
Ο Σύμβουλος Ε. Αντωνόπουλος, όμως, υποστήριξε την άποψη ότι από την μη ρητή κατάργηση της διατάξεως του άρθρου 48 παρ. 1 εδ. β΄
περ. viii του ν. 1404/1983, σε συνδυασμό με τις διατάξεις των άρθρων 16 και 5 παρ. 1 του Συντάγματος συνάγεται ότι και υπό το καθεστώς του
ν. 4009/2011 υφίσταται εξουσιοδότηση του νομοθέτη προς την κανονιστικώς δρώσα Διοίκηση και αντίστοιχη υποχρέωσή της να θεσπίζει με προεδρικό διάταγμα ρυθμίσεις αφορώσες στην αναγνώριση των επαγγελματικών δικαιωμάτων και των αποφοίτων Σχολών ή Τμημάτων των Α.Ε.Ι.. Και τούτο, διότι λόγω των συνεχών εξελίξεων, ιδίως στον τομέα των θετικών επιστημών, αναμένεται μετά βεβαιότητος ότι θα ανακύπτουν ανάγκες δημιουργίας νέων Σχολών και Τμημάτων στα Πανεπιστήμια οι απόφοιτοι των οποίων θα πρέπει να γνωρίζουν εκ των προτέρων τις δυνατότητες επαγγελματικής απασχολήσεώς τους, ενώ, εξ άλλου, από την διάταξη του άρθρου 16 παρ. 7 του Συντάγματος που ομιλεί περί των επαγγελματικών δικαιωμάτων των αποφοίτων των Τ.Ε.Ι., εμμέσως συνάγεται και η ανάγκη καθορισμού νομοθετικώς και των αντιστοίχων επαγγελματικών δικαιωμάτων των αποφοίτων των πανεπιστημίων προς τα οποία θα συγκρίνονται τα αντίστοιχα δικαιώματα των πρώτων
(δηλ. των αποφοίτων των Τ.Ε.Ι.).
13. Επειδή, εν όψει των όσων έγιναν δεκτά στην προηγούμενη σκέψη θα πρέπει να απορριφθούν ως αβασίμως προβάλλόμενα από τους αιτούντες α) ότι η διάταξη του άρθρου 48 παρ. 1 εδ. β΄ περ. viii του
ν. 1404/1983 εξακολουθεί να ισχύει και να παρέχει εξουσιοδοτικό έρεισμα για την έκδοση προεδρικού διατάγματος επαγγελματικής κατοχυρώσεως πτυχιούχων πανεπιστημιακού τμήματος με πρωτοβουλία του Υπουργού Παιδείας και Θρησκευμάτων κατόπιν λήψεως υπ’ όψιν της γνώμης των αρμοδίων οργάνων, και τούτο διότι, αφ’ ενός, “η ρύθμιση θεμάτων επαγγελματικής κατοχύρωσης των πτυχιούχων είναι, κατά νόμο, επιτρεπτή με διάταγμα συμπληρωματικό ή τροποποιητικό ιδρυτικού ορισμένου Τμήματος Π.Δ., του οποίου ο νόμος δεν προβλέπει την εφάπαξ έκδοση (βλ. ΠΕ 671/1994 … σχετικά με την επαγγελματική κατοχύρωση των πτυχιούχων Μηχανικών Παραγωγής και Διοίκησης του Πολυτεχνείου Κρήτης …)”, όπως εν προκειμένω του ιδρυτικού του Τ.Μ.Ο.Δ. π.δ/τος 83/2000, συμπλήρωση των ρυθμίσεων του οποίου ζήτησε κατ’ ουσίαν με την απορριφθείσα αίτησή του το αιτούν και, αφ’ ετέρου, διότι “η δε εξουσιοδότηση του άρθρου 48 παρ. 1 εδ. β΄ περ. viii του ν. 1404/1983 για την έκδοση Προεδρικού Διατάγματος επαγγελματικής κατοχύρωσης πτυχιούχων Α.Ε.Ι. συμπληρώνει βασική ρύθμιση του άρθρου 7 παρ. 6 του Ν. 4009/2011, ταυτόσημη με αυτήν του άρθρου 6 παρ. 6 του
Ν. 1268/1982 που καταργήθηκε και η εξουσιοδότηση αυτή εξακολουθεί να ισχύει, γιατί αφενός δεν καταργήθηκε ρητά με το άρθρο 81 παρ. 4 του
Ν. 4009/2011 και αφετέρου δεν θεσπίστηκε διαφορετικός από τον μέχρι τότε ισχύοντα τρόπος καθορισμού των θεμάτων των σχετικών με την επαγγελματική κατοχύρωση των πτυχιούχων ΑΕΙ από εκείνον που προέβλεπε το άρθρο αυτό (48 παρ. 1 εδ. β΄ περ. viii του Ν. 1404/1983) με νεότερη διάταξη αντίστοιχου ή ανάλογου περιεχομένου, αλλά και για τον πρόσθετο λόγο, ότι ο νομοθέτης δεν ήταν δυνατό να αφήσει αρρύθμιστα πλείστα όσα ζητήματα των υποπεριπτώσεων του άρθρου 48 παρ. 1 εδ. β΄ του Ν. 1404/1983” και β) ότι “μετά την πάροδο 14 και πλέον ετών από την ίδρυση της Σχολής μας δηλ. του ευλόγου χρόνου στοιχειοθετήθηκε η παράλειψη της νομίμου υποχρεώσεως της Διοίκησης να εκδώσει το προβλεπόμενο στο άρθρο 48 παρ. 1 εδ. β΄ περ. viii του Ν. 1404/1983 Π.Δ. για τον καθορισμό των επαγγελματικών μας δικαιωμάτων, αφού η παράλειψη αυτή αφενός μεν συνιστά παράβαση του άρθρου 16 παρ. 5 του Συντάγματος, αφετέρου συνιστά και παράβαση του άρθρου 5 παρ. 1 του Συντάγματος, γιατί αποστερεί τους πτυχιούχους του Τμήματος Μηχανικών Οικονομίας και Διοίκησης του Πανεπιστημίου Αιγαίου να συμμετέχουν ελεύθερα στην οικονομική και κοινωνική ζωή της χώρας, βάσει των νόμιμων προσόντων, που απέκτησαν μετά από επιτυχή φοίτηση στη Σχολή τους”.
14. Επειδή, και τα περαιτέρω προβαλλόμενα από το αιτούν σωματείο περί παραβιάσεως της συνταγματικής αρχής της ισότητος που κατοχυρώνεται στο άρθρο 4 παρ. 1 του Συντάγματος ως εκ του ότι οι πτυχιούχοι του ομοειδούς προς το συγκεκριμένο Τμήμα, Τμήματος Μηχανικών Παραγωγής και Διοίκησης του Πολυτεχνείου Κρήτης έχουν ήδη αποκτήσει την κατοχύρωση των επαγγελματικών δικαιωμάτων τους βάσει του Π.Δ. 671/1994, όπως και οι πτυχιούχοι 13 συνολικά Σχολών Ελληνικών Πανεπιστημίων και Πολυτεχνείων είναι απορριπτέα ως αβάσιμα, προεχόντως διότι δεν υφίσταται ομοιότης συνθηκών μεταξύ του Τμήματος των μελών του αιτούντος σωματείου και των λοιπών Τμημάτων Μηχανικών -ιδίως δε ως προς το Τμήμα Μηχανικών Παραγωγής και Διοίκησης του Πολυτεχνείου Κρήτης τούτο προκύπτει σαφώς από την αντιπαραβολή των σχετικών προγραμμάτων σπουδών-, αλλά και διότι η διά προεδρικού διατάγματος κατοχύρωση των επαγγελματικών δικαιωμάτων των πτυχιούχων των άλλων πολυτεχνικών Σχολών και Τμημάτων εχώρησε ενώ ίσχυε η καταργηθείσα εξουσιοδοτική διάταξη του άρθρου 6 παρ. 6 του ν. 1268/1982.
15. Επειδή, τέλος, τα περαιτέρω προβαλλόμενα περί παραβιάσεως του άρθρου 22 του Συντάγματος και των αρχών της επαγγελματικής σταδιοδρομίας εκάστου κατά τον λόγο της προσωπικής του αξίας είναι επίσης απορριπτέα ως ερειδόμενα επί εσφαλμένης προϋποθέσεως διότι το μεν άρθρο 22 αναφέρεται στην μισθωτή εργασία, ενώ, η αρχή της σταδιοδρομίας εκάστου αναφέρεται στην στελέχωση της δημοσίας διοικήσεως. Και τούτο ανεξαρτήτως του ότι, όπως προκύπτει από την όγδοη σκέψη οι απόφοιτοι του Τμήματος δύνανται να εγγραφούν στο Οικονομικό Επιμελητήριο.
Δ ι ά τ α ύ τ α
Απορρίπτει την κρινόμενη αίτηση.
Διατάσσει την κατάπτωση του κατατεθέντος παραβόλου.
Επιβάλλει στο αιτούν σωματείο την δικαστική δαπάνη του Δημοσίου που ανέρχεται στο ποσό των εννιακοσίων είκοσι (920) ευρώ.
Η διάσκεψη έγινε στην Αθήνα στις 24 Ιανουαρίου 2018
Η Προεδρεύουσα ΣύμβουλοςΗ Γραμματέας
Αικ. ΧριστοφορίδουΙ. Παπαχαραλάμπους
και η απόφαση δημοσιεύθηκε σε δημόσια συνεδρίαση της 19ης Ιουνίου 2018.
Η Προεδρεύουσα ΣύμβουλοςΗ Γραμματέας
Αικ. ΧριστοφορίδουΜ. Τσαπαρδώνη
./.