ΣτΕ 3822/2008 Τμ. Ε΄
(παρατ. Χ. Διβάνη)
Πρόεδρος: Κ. Μενουδάκος, Αντιπρόεδρος ΣτΕ
Εισηγήτρια: Αικ. Σακελλαροπούλου, Πάρεδρος ΝΣΚ
Δικηγόροι: Αν. Προυσανίδης, Π. Καραστεργίου, Πάρεδρος ΝΣΚ, Χ. Διβάνη, Πάρεδρος ΝΣΚ
Προστασία περιβάλλοντος. Τεκμήριο γνώσης των προσβαλλόμενων πράξεων για την εκκίνηση της κατά το άρθρο 46 παρ. 1 του ΠΔ/τος 18/1989 εξηκονθήμερης προθεσμίας προς άσκηση αιτήσεως ακυρώσεως κατά ατομικής διοικητικής πράξης που δεν δημοσιεύεται και η οποία δεν έχει κοινοποιηθεί στον ενδιαφερόμενο. Στοιχεία που λαμβάνονται υπόψη.
Διατάξεις: άρθρο 46 [παρ. 1] ΠΔ 18/1989
[…] 5. Επειδή, κατά τα προκύπτοντα από τα στοιχεία του φακέλου, με την ΑΠ σχ. …/4.10.2000 απόφαση του Γενικού Γραμματέα Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας προεγκρίθηκε η χωροθέτηση μικρού υδροηλεκτρικού σταθμού (ΜΥΗΣ), ισχύος 1.36 MW, της παρεμβαινούσης εταιρείας, στο ρέμα περικοπής του ΔΔ Α. του Δήμου Α., Ν. Φλώρινας και στη συνέχεια, μετά την ομόφωνα θετική γνωμοδότηση του Νομαρχιακού Συμβουλίου Φλώρινας (συνεδρίαση 14.6.2001 για την οποία υπήρξε και σχετικό δημοσίευμα στον τοπικό τύπο «Ε. Β.» της 16.6.2001), όπου παρέστησαν ο Δήμαρχος Αετού και ο Πρόεδρος του ΔΔ Α., εγκρίθηκαν οι περιβαλλοντικοί όροι του έργου με τη δεύτερη προσβαλλόμενη (…/σχ. …/00, …/00/4.7.2001 απόφαση του Γενικού Γραμματέα Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας), η οποία κοινοποιήθηκε μεταξύ άλλων, και στο Δήμο Α. Εξάλλου, δημοσιεύθηκε πρόσκληση των ενδιαφερομένων να λάβουν γνώση της σχετικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (Ε. Β. 11.8.2001), όπως προκύπτει και από τη σχετική από 23.8.2001 αίτηση ενδιαφερομένου να λάβει γνώση του περιεχομένου της μελέτης, που έγινε δεκτή και του χορηγήθηκε αντίγραφο στις 23.8.2001. Ακολούθως, με την …/3.12.2002 απόφαση του Υπουργού Ανάπτυξης, χορηγήθηκε στην παρεμβαίνουσα, ύστερα από αίτησή της, που δημοσιεύθηκε στις εφημερίδες «…» και «…» στις 9.3.2002, άδεια παραγωγής ισχύος 1,36 MW για το επίμαχο έργο. Στη συνέχεια, στις 4.4.2005 τοιχοκολλήθηκε στο Δημαρχείο Α. ανακοίνωση για την κήρυξη αναγκαστικής απαλλοτρίωσης έκτασης δασικού χαρακτήρα για την εγκατάσταση Μικρού Υδροηλεκτρικού Σταθμού στο ΔΔ Α. Με την …/27.7.2005 απόφαση του Γενικού Γραμματέα Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας, (πρώτη προσβαλλόμενη) χορηγήθηκε στην παρεμβαίνουσα άδεια εκτέλεσης έργου για την αξιοποίηση υδατικών πόρων με την εγκατάσταση ΜΥΗΣ στην επίμαχη θέση και στις 18.10.2005 υπογράφηκε πρωτόκολλο εγκατάστασης της παρεμβαίνουσας εταιρείας στην επίμαχη έκταση. Οι αιτούντες εξ άλλου, είναι κάτοικοι ο μεν πρώτος Σ. Φλώρινας και διετέλεσε από το Μάιο του 2006 πρόεδρος του Τοπικού Οργανισμού Εγγείων Βελτιώσεων (ΤΟΕΒ) Σ., και οι άλλοι δύο, κάτοικοι του ΔΔ Α. Φλώρινας. Υπό τα ανωτέρω δεδομένα, συνεκτιμωμένης της μικρής κλίμακας της τοπικής κοινωνίας, της δημοσιότητος που έλαβε, όπως ήδη εκτέθηκε, η σχετική διοικητική διαδικασία (δημοσιεύματα, τοιχοκολλήσεις, συνεδριάσεις νομαρχιακού συμβουλίου) και του χρονικού διαστήματος που παρήλθε, από την έκδοση των προσβαλλομένων πράξεων μέχρι το χρόνο καταθέσεως της κρινομένης αιτήσεως (5.6.2006), συνάγεται τεκμήριο γνώσεως των προσβαλλομένων πράξεων εκ μέρους των αιτούντων σε χρόνο απέχοντα πολύ πέραν των εξήντα ημερών από την άσκηση της αιτήσεως ακυρώσεως. Συνεπώς η κρινόμενη αίτηση ασκήθηκε εκπροθέσμως και πρέπει να απορριφθεί για το λόγο αυτό, κατά τα βασίμως προβαλλόμενα από την παρεμβαίνουσα.
[Απορρίπτει την αίτηση. Δέχεται την παρέμβαση. Διατάσσει την κατάπτωση του παραβόλου.]
Παρατηρήσεις
Ένα πολύ ενδιαφέρον νομικό ζήτημα, το οποίο απασχόλησε και συνεχίζει να απασχολεί πάρα πολύ τη νομολογία και τη νομική φιλολογία είναι το ζήτημα του τεκμηρίου γνώσεως για την εκκίνηση της κατά το άρθρο 46 παρ. 1 του ΠΔ/τος 18/1989 εξηκονθήμερης προθεσμίας προς άσκηση αιτήσεως ακυρώσεως κατά ατομικής διοικητικής πράξεως.
Ως γνωστόν, η κατά το άρθρο 46 παρ. 1 του ΠΔ/τος 18/1989 εξηκονθήμερη προθεσμία προς άσκηση αιτήσεως ακυρώσεως κατά ατομικής διοικητικής πράξεως η οποία δεν δημοσιεύεται και η οποία δεν έχει κοινοποιηθεί στον ενδιαφερόμενο αρχίζει από τότε που αυτός έλαβε πλήρη γνώση της εκδόσεώς της και του περιεχομένου της.
Όμως, όταν η προθεσμία δεν εκκινείται από την νόμιμη κοινοποίηση ή δημοσίευση της διοικητικής πράξης, το αφετηριακό γεγονός της εξηκονθήμερης προθεσμίας της αίτησης ακύρωσης, που ασφαλώς κρίνεται κατά περίπτωση, δεν δύναται να αδρανεί στο διηνεκές, διότι τούτο θα καταστρατηγούσε την αρχή της ασφαλείας του δικαίου και της αμοιβαίας εμπιστοσύνης, που οφείλει να διέπει τις σχέσεις της διοίκησης με τους πολίτες. Η επιταγή της ασφαλείας δικαίου, στην οποία άλλωστε στηρίζεται και η κατ’ αρχήν πρόβλεψη της προθεσμίας επιβάλλει, σε ορισμένες περιπτώσεις και υπό συγκεκριμένες συνθήκες, την συναγωγή τεκμηρίου πλήρους γνώσεως της πράξεως σε χρόνο απέχοντα του εξηκονθημέρου πριν από την κατάθεση της αίτησης ακύρωσης. Το χρονικό σημείο της πλήρους γνώσεως μπορεί να τεκμαίρεται κατ’ εκτίμηση των περιστάσεων κάθε υποθέσεως.
Κατά καιρούς διάφορες αντίθετες τάσεις έχουν διαμορφωθεί στην νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας.
Παράδειγμα της τάσεως κατά της δημιουργίας τεκμηρίου γνώσεως είναι η απόφαση 359/1992 της Ολομελείας του ΣτΕ, καθώς και η απόφαση 2065/2007 του Ε΄ τμήματος του ΣτΕ, (βλ. ΘΠΔΔ 2008,819 με παρατ. Χ. Διβάνη) με την οποία κρίθηκε ότι για την συναγωγή τεκμηρίου γνώσεως, όταν προσβάλλεται οικοδομική άδεια, λαμβάνεται υπ’ όψιν και το χρονικό διάστημα που παρήλθε από την έναρξη των σχετικών οικοδομικών εργασιών, σε συνδυασμό προς το εύλογο ενδιαφέρον του ασκούντος την αίτηση ακυρώσεως να πληροφορηθεί σχετικά με την έκδοση σχετικής οικοδομικής αδείας και με το περιεχόμενό της. Παρά ταύτα το Δικαστήριο έκρινε ότι από μόνη, την αποπεράτωση του σκελετού της οικοδομής και την υποβολή αιτήσεως προς την Διοίκηση 64 ημέρες πριν από την άσκηση της αιτήσεως ακυρώσεως, στην οποία ο πρώτος των αιτούντων Εμπορικός Σύλλογος, ανέφερε ρητώς τους αριθμούς και το περιεχόμενο των προσβαλλόμενων πράξεων, δεν προκύπτει πλήρης γνώση του ακριβούς περιεχομένου των προσβαλλόμενων πράξεων.
Αντίθετα, τον τελευταίο καιρό, φαίνεται να κερδίζει διαρκώς έδαφος στο Συμβούλιο της Επικρατείας η τάση υπέρ της ασφάλειας δικαίου και της συναγωγής του τεκμηρίου γνώσεως, σαφές παράδειγμα της οποίας αποτελεί και η σχολιαζόμενη απόφαση, σύμφωνα με την οποία «συνεκτιμωμένης της μικρής κλίμακας της τοπικής κοινωνίας, της δημοσιότητος που έλαβε η σχετική διοικητική διαδικασία (δημοσιεύματα, τοιχοκολλήσεις, συνεδριάσεις νομαρχιακού συμβουλίου) και του χρονικού διαστήματος που παρήλθε, από την έκδοση των προσβαλλομένων πράξεων (27.7.2005, 4.7.2001) μέχρι το χρόνο καταθέσεως της κρινομένης αιτήσεως (5.6.2006), συνάγεται τεκμήριο γνώσεως των προσβαλλομένων πράξεων εκ μέρους των αιτούντων…».
Στην ίδια κατεύθυνση κινούνται οι αποφάσεις 3373/1997 (ΔιΔικ 1998,41) και 6269/1996 του Συμβουλίου της Επικρατείας. Με την τελευταία κρίθηκε ότι: «Οι αιτούντες είχαν λάβει γνώση της προσβαλλομένης πράξεως σε χρόνο απέχοντα του εξηκονθημέρου πριν από την κατάθεση της αίτησης ακύρωσης αφού κατοικούν στην όμορη με το επίδικο ακίνητο οικοδομή, είχαν εύλογο ενδιαφέρον για την εξέλιξη της υπόθεσης, είναι συγγενείς μεταξύ τους, είχαν υποβάλει διάφορες καταγγελίες στην αρμόδια πολεοδομική υπηρεσία και είχε παρέλθει μακρύ χρονικό διάστημα από την αποπεράτωση της οικοδομής έως την κατάθεση της αίτησης ακύρωσης…. Εν προκειμένω, από τα στοιχεία του φακέλου και ειδικότερα από την από 7.11.1992 επιστολή-διαμαρτυρία της αιτούσης προς τη Δ/νση Πολεοδομίας της Νομαρχίας Θεσσαλονίκης (19.11.1992), προκύπτει ότι αυτή γνώριζε το περιεχόμενο της προσβαλλόμενης …/22.8.1991 αρχικής άδειας οικοδομής τουλάχιστον από του μηνός Νοεμβρίου του έτους 1992. Συνεπώς η κρινόμενη αίτηση, η οποία έχει κατατεθεί στις 27.7.1994, πρέπει καθόσον αφορά την πράξη αυτή να απορριφθεί ως απαράδεκτη.
Σημειωτέον ότι με την ΣτΕ 271/2008 κρίθηκε ότι το συναγόμενο, δυνάμει του άρθρου 46 παρ. 1 του ΠΔ/τος 18/1989, τεκμήριο πλήρους γνώσεως της προσβαλλομένης διοικητικής πράξεως σε χρόνο προγενέστερο των 60 ημερών από την άσκηση της αιτήσεως ακυρώσεως δεν αντίκειται στο Σύνταγμα και στις διατάξεις της ΕΣΔΑ, δεδομένου ότι «ούτε το άρθρο 6 της Συμβάσεως της Ρώμης ούτε το άρθρο 20 παρ. 1 του Συντ ., που κατοχυρώνουν το δικαίωμα δικαστικής προστασίας, ούτε άλλη συνταγματική διάταξη αποκλείουν στον κοινό νομοθέτη την ευχέρεια, εφόσον η τήρηση των σχετικών προϋποθέσεων απόκειται στον ενδιαφερόμενο και δεν παρακωλύεται υπέρμετρα η άσκηση του ενδίκου βοηθήματος, να θεσπίζει δικονομικές προϋποθέσεις για την άσκηση των ενδίκων βοηθημάτων, όπως είναι και η προθεσμία για την άσκηση αιτήσεως ακυρώσεως (πρβλ. ΣτΕ 3393/2005 )».
Χριστίνα Διβάνη,
Πάρεδρος ΝΣΚ