Αριθμός 4326/2010
Αριθμός 4326/2010
ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑΣ
ΤΜΗΜΑ Ε΄
Συνεδρίασε δημόσια στο ακροατήριό του στις 12 Νοεμβρίου 2008, με την εξής σύνθεση : Κ. Μενουδάκος, Αντιπρόεδρος, Πρόεδρος του Ε΄ Τμήματος, Αθ. Ράντος, Μ. – Ελ. Κωνσταντινίδου, Σύμβουλοι, Χρ. Λιάκουρας, Δ. Βασιλειάδης, Πάρεδροι. Γραμματέας η Ευαγγ. Κουμεντέρη, Γραμματέας του Ε΄ Τμήματος.
Για να δικάσει την από 6 Ιουλίου 2006 αίτηση :
της Ελένης Στεφάνου Βαφειάδη, κατοίκου Καβάλας, οδός Παληό, αριθμός 45, η οποία παρέστη με τον δικηγόρο Αντώνιο Μαμαλούδη (Α.Μ. 833 Θεσσαλονίκης), που τον διόρισε στο ακροατήριο,
κατά των : 1) Υπουργού Οικονομίας και Οικονομικών και 2) Υπουργού Πολιτισμού, οι οποίοι παρέστησαν με τον Παν. Δημόπουλο, Πάρεδρο του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους.
Με την αίτηση αυτή η αιτούσα επιδιώκει να ακυρωθεί η σιωπηρή άρνηση της Διοικήσεως να άρει, κατόπιν της από 26-2-2002 αιτήσεώς της προς τους Υπουργούς Οικονομίας και Οικονομικών και Πολιτισμού, δέσμευση που έχει επιβληθεί κατ’ εφαρμογή της αρχαιολογικής νομοθεσίας επί ακινήτου της στην περιοχή Τορώνης Χαλκιδικής, καθώς και κάθε άλλη συναφής πράξη ή παράλειψη της Διοικήσεως.
Η εκδίκαση άρχισε με την ανάγνωση της εκθέσεως του εισηγητή, Συμβούλου Αθ. Ράντου.
Κατόπιν το δικαστήριο άκουσε τον πληρεξούσιο της αιτούσας, ο οποίος ανέπτυξε και προφορικά τους προβαλλόμενους λόγους ακυρώσεως και ζήτησε να γίνει δεκτή η αίτηση και τον αντιπρόσωπο των Υπουργών, ο οποίος ζήτησε την απόρριψή της.
Μετά τη δημόσια συνεδρίαση το δικαστήριο συνήλθε σε διάσκεψη σε αίθουσα του δικαστηρίου κ α ι
Α φ ο ύ μ ε λ έ τ η σ ε τ α σ χ ε τ ι κ ά έ γ γ ρ α φ α
Σ κ έ φ θ η κ ε κ α τ ά τ ο Ν ό μ ο
1. Επειδή, για την άσκηση της κρινομένης αιτήσεως έχει καταβληθεί το, κατά νόμο, παράβολο (ειδικά έντυπα παραβόλου αριθ. 502048, 472280, σειρά Α΄).
2. Επειδή, με την αίτηση αυτή ζητείται η ακύρωση της σιωπηράς αρνήσεως της Διοικήσεως να άρει, κατόπιν της από 26-2-2002 αιτήσεως της αιτούσης προς τους καθ’ ων Υπουργούς, δέσμευση που έχει επιβληθεί κατ’ εφαρμογή της αρχαιολογικής νομοθεσίας επί ακινήτου της στην περιοχή Τορώνης Χαλκιδικής.
3. Επειδή, η υπόθεση νομίμως εισάγεται ενώπιον του Συμβουλίου της Επικρατείας κατόπιν της υπ’ αριθ. 86/2006 παραπεμπτικής αποφάσεως του Διοικητικού Εφετείου Θεσσαλονίκης, λόγω αρμοδιότητος. Εξ άλλου, εν όψει του ανωτέρω αντικειμένου της, αναγόμενου στην προστασία του πολιτιστικού περιβάλλοντος, νομίμως, κατ’ άρθρο 5 παρ. 1 περ. β του π.δ/τος 361/2001 (Α΄ 244), η υπόθεση εισάγεται ενώπιον του παρόντος σχηματισμού.
4. Επειδή, με τις από 4-2-1983 και 11-9-1996 αιτήσεις της, η αιτούσα είχε και στο παρελθόν υποβάλει αντίστοιχα με το επίδικο αιτήματα, απορριφθέντα ομοίως σιωπηρώς. Εν όψει, όμως, του εν τω μεταξύ διαδραμόντος χρόνου, ο οποίος ασκεί ουσιώδη επιρροή στην νομιμότητα κρίσεων για την άρση ή διατήρηση δεσμεύσεων στην ιδιοκτησία, η προσβαλλόμενη σιωπηρή άρνηση της Διοικήσεως δεν έχει επιβεβαιωτικό χαρακτήρα και προσβάλλεται παραδεκτώς με την κρινομένη αίτηση.
5. Επειδή, κατά την έννοια των σχετικών με τον περιορισμό ή την στέρηση χρήσεως της ιδιοκτησίας για λόγους προστασίας των αρχαιοτήτων διατάξεων των άρθρων 18 και 19 του ισχύοντος νόμου 3028/2002 (Α΄ 153), αλλά και των αντιστοίχων διατάξεων της προϊσχυσάσης νομοθεσίας για την προστασία των αρχαιοτήτων, ερμηνευομένων εν όψει των ορισμών του άρθρου 24 παρ. 1 και 6 του Συντάγματος, ο χαρακτηρισμός ιδιωτικής εκτάσεως ως αρχαιολογικού χώρου ή η ύπαρξη εντός ή πλησίον αυτής αρχαίων μνημείων, χωρίς να κινηθεί εντός ευλόγου χρονικού διαστήματος η διαδικασία απαλλοτριώσεως της εκτάσεως, δεν γεννά, κατ’ αρχήν, υποχρέωση της Διοικήσεως είτε να εκδώσει πράξη περί άρσεως της δεσμεύσεως της ιδιοκτησίας είτε να απαλλοτριώσει την έκταση, αλλά μόνον υποχρέωση καταβολής αποζημιώσεως, σε περίπτωση ουσιώδους, κατά τις περιστάσεις, περιορισμού ή στερήσεως της κατά προορισμό χρήσεως της ιδιοκτησίας (πρβλ. ΣτΕ Ολομ. 3146/1986, 2801/1991 κ.ά.). Η Διοίκηση υποχρεώνεται, πάντως, να εξετάζει εντός ευλόγου χρόνου και να απαντά αιτιολογημένα σε σχετικά αιτήματα.
6. Επειδή, στην προκειμένη περίπτωση, κατά τα προκύπτοντα από τα στοιχεία του φακέλου, η αιτούσα φέρεται ως κυρία, από το έτος 1972, ακινήτου με εμβαδόν, κατά τους ισχυρισμούς της, 6.290 τετρ. μέτρων, στην θέση «Γελαδόπιτα» Τορώνης Χαλκιδικής. Η έκταση αυτή, όπως και η ευρύτερη περιοχή της Τορώνης, χαρακτηρίσθηκε, κατ’ επίκληση των άρθρων 50 και 52 του κ.ν. 5351/1932 (Α΄ 275), ως αρχαιολογικός χώρος και ιστορικός τόπος με την υπ’ αριθ. Α/Φ31/42364/3295/15-9-1973 απόφαση του Υπουργού Πολιτισμού (Β΄ 1120). Ακολούθως, με την υπ’ αριθ. Φ31/ 51112/3872/5-1-1974 απόφαση του αυτού Υπουργού (Β΄ 30), που περιέχει ειδικώτερη περιγραφή του χώρου, η ακρόπολη και τμήμα της αρχαίας πόλεως της Τορώνης, το οποίο περιελάμβανε και το επίμαχο ακίνητο, χαρακτηρίσθηκαν εκ νέου, κατ’ επίκληση των αυτών διατάξεων, ως αρχαιολογικός χώρος και ιστορικός τόπος. Κατά την διάρκεια ανασκαφικών εργασιών στην περιοχή, οι οποίες διενεργούνταν από το έτος 1976 από το Αυστραλιανό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο Αθηνών, ανακαλύφθηκαν εντός του ακινήτου της αιτούσης αρχαιότητες. Το έτος 1982, η αιτούσα υπέβαλε αιτήματα εκτελέσεως εργασιών εκσκαφής και ανεγέρσεως οικοδομής στο ακίνητό της, τα οποία απερρίφθησαν, με την αιτιολογία ότι το ακίνητο ευρίσκεται εντός κηρυγμένου αρχαιολογικού χώρου, στον οποίο ελάμβανε χώρα συστηματική αρχαιολογική έρευνα. Κατόπιν τούτου, η αιτούσα, με την από 4-2-1983 αίτησή της, ζήτησε είτε την αποδέσμευση του ακινήτου της για την ανέγερση οικοδομής είτε την απαλλοτρίωσή του. Με την υπ’ αριθ. ΥΠΠΕ/Φ.12/52422/11-10-1985 απόφαση του Υπουργού Πολιτισμού εγκρίθηκε η απαλλοτρίωση ή η απ’ ευθείας εξαγορά του ακινήτου, εφ’ όσον εκρίνετο ότι οι αρχαιότητες, οι οποίες υπήρχαν ή θα αποκαλύπτονταν, ήσαν αξιόλογες, σε διαφορετική δε περίπτωση η αποδέσμευση της ιδιοκτησίας. Μετά την έκδοση της υπουργικής αυτής αποφάσεως, η αρμόδια ΙΣτ΄ ΕΠΚΑ εισηγήθηκε την τροποποίησή της, κατά το μέρος που, εναλλακτικά, προέβλεπε την δυνατότητα αποδεσμεύσεως του ακινήτου, με την αιτιολογία ότι το ακίνητο αυτό και τα πέριξ έπρεπε να παραμείνουν αδόμητα για λόγους αναδείξεως και προστασίας των αρχαίων μνημείων. Παρά, όμως, τις ενέργειες της υπηρεσίας αυτής δεν κατέστη δυνατή η απαλλοτρίωση ή η εξαγορά του ακινήτου, λόγω αδυναμίας του Αυστραλιανού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου να καταβάλει το τίμημα ή την αποζημίωση. Την 11-9-1989 συνετάγη και υπεγράφη από τον Υπουργό Πολιτισμού σχέδιο αποφάσεως για την αναγκαστική απαλλοτρίωση του ακινήτου, το οποίο, όμως, ουδέποτε προσυπεγράφη από τον Υπουργό Οικονομικών και δεν δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως. Το 1996, η αιτούσα υπέβαλε νέο αίτημα αποδεσμεύσεως ή απαλλοτριώσεως του ακινήτου της, παρά, όμως, τις ενέργειες της υπηρεσίας η αποζημίωση δεν κατεβλήθη, ενώ το έτος 1997 διεκόπησαν οι ανασκαφικές εργασίες του Αυστραλιανού Ινστιτούτου στην περιοχή. Εκκρεμούσης της διαδικασίας αυτής, με την υπ’ αριθ. ΥΠΠΟ/ΑΡΧ. Α1/Φ43/46815/2777/29-1-1999 απόφαση του Υπουργού Πολιτισμού (Β΄ 100) επαναοριοθετήθηκε ο αρχαιολογικός χώρος Τορώνης, χωρίς να μεταβληθεί το καθεστώς προστασίας του επιμάχου ακινήτου. Τέλος, με την από 26-2-2002 αίτησή της, η αιτούσα ζήτησε εκ νέου την άρση της δεσμεύσεως της ιδιοκτησίας της, με την κρινομένη δε αίτηση προσβάλλει την σιωπηρή άρνηση της Διοικήσεως να εξετάσει και, περαιτέρω, να αποδεχθεί το εν λόγω αίτημα.
7. Επειδή, ναι μεν, κατά τα εκτεθέντα στην σκέψη 5, η Διοίκηση δεν υπείχε, κατ’ αρχήν, υποχρέωση να απαλλοτριώσει το ακίνητο ή να το αποδεσμεύσει προς ανοικοδόμηση. Ήταν, όμως, υποχρεωμένη, εν όψει του προεκτεθέντος ιστορικού της υποθέσεως, δηλαδή της παρόδου μακρού χρονικού διαστήματος δεσμεύσεως της ιδιοκτησίας, αλλεπαλλήλων αιτημάτων της αιτούσης προς επίλυση του ζητήματος, να εξετάσει το αίτημα και να κρίνει αν συνέτρεχε περίπτωση αναγκαστικής απαλλοτριώσεως του ακινήτου ή καταβολής αποζημιώσεως στην αιτούσα ή τέλος, αποδεσμεύσεως του ακινήτου εάν αποφανθεί αιτιολογημένα για το μη αναγκαίο, από πλευράς εφαρμογής της αρχαιολογικής νομοθεσίας, της διατηρήσεως της δεσμεύσεως. Για τον λόγο, συνεπώς, αυτόν, η κρινομένη αίτηση πρέπει, κατά τα βασίμως προβαλλόμενα, να γίνει δεκτή και να ακυρωθεί η προσβαλλομένη σιωπηρή άρνηση. Η δε υπόθεση πρέπει να αναπεμφθεί στην Διοίκηση, προκειμένου να εξετασθεί, κατά τα ανωτέρω εκτεθέντα, ταχέως και ειδικώς το επίμαχο αίτημα.
Δ ι ά τ α ύ τ α
Δέχεται την κρινομένη αίτηση.
Ακυρώνει την σιωπηρή άρνηση της Διοικήσεως να εξετάσει το αίτημα που υποβλήθηκε στη Διοίκηση με την από 26-2-2002 αίτηση της αιτούσης και αναπέμπει την υπόθεση στη Διοίκηση κατά το σκεπτικό.
Διατάσσει την επιστροφή του παραβόλου.
Επιβάλλει εις βάρος του Δημοσίου την δικαστική δαπάνη της αιτούσης, η οποία ανέρχεται στο ποσό των εννιακοσίων είκοσι (920) ευρώ.
Η διάσκεψη έγινε στην Αθήνα στις 20 Νοεμβρίου 2008
Ο Πρόεδρος του Ε΄ Τμήματος Η Γραμματέας του Ε΄ Τμήματος
Κ. Μενουδάκος Ευαγγ. Κουμεντέρη
και η απόφαση δημοσιεύθηκε σε δημόσια συνεδρίαση την 31η Δεκεμβρίου 2010.
Ο Πρόεδρος του Ε΄ Τμήματος Ο Γραμματέας του Ε΄ Τμήματος
Κ. Μενουδάκος Κ. Καρυστινός