ΤΜΗΜΑ ΜΕΙΖΟΝΟΣ – 40/2019 ΕΠΤΑΜΕΛΟΥΣ ΣΥΝΘΕΣΗΣ
Συνεδρίασε δημόσια στο ακροατήριό του, στις 12 Δεκεμβρίου 2018, με την εξής σύνθεση: Ανδρονίκη Θεοτοκάτου, Πρόεδρος, Σταμάτιος Πουλής, Κωνσταντίνα Ζώη (εισηγήτρια), Αγγελική Μυλωνά, Γεωργία Τζομάκα, Στυλιανός Λεντιδάκης και Βιργινία Σκεύη, Σύμβουλοι. Γραμματέας: Γεώργιος Καρασαββίδης, υπάλληλος του Ελεγκτικού Συνεδρίου.
Γενικός Επίτροπος Επικρατείας: Αντώνιος Νικητάκης, Επίτροπος της Επικρατείας, κωλυομένης της Γενικής Επιτρόπου της Επικρατείας στο Ελεγκτικό Συνέδριο, Χρυσούλας Καραμαδούκη.
Για να αποφασίσει σχετικά με την από 30.10.2018 (Α.Β.Δ. 2920/31.10.2018) αίτηση του Δήμου Βόλου, όπως εκπροσωπείται νόμιμα, που παραστάθηκε δια της πληρεξουσίας δικηγόρου του Σοφίας Παπαγιαννίτση (Α.Μ./Δ.Σ.Βόλου 207).
Με την αίτηση αυτή επιδιώκεται η αναθεώρηση της 1594/2018 απόφασης του VI Τμήματος του Ελεγκτικού Συνεδρίου.
Υπέρ του αιτούντος και κατά του κύρους της προσβαλλόμενης απόφασης, άσκησε παρέμβαση, με το από 2.11.2018 δικόγραφο (Α.Β.Δ. 2948/2.11.2018), η ανώνυμη εταιρεία, με την επωνυμία «ΕΡΓΟΑΣΦΑΛΤΙΚΗ – Γ. ΣΤΕΡΓΙΟΥΛΑΣ ΑΝΩΝΥΜΗ ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ», που εδρεύει στην Λάρισα (οδός Κύπρου, αριθμ. 92) και εκπροσωπείται νόμιμα, η οποία παραστάθηκε διά του πληρεξούσιου δικηγόρου της Ιωάννη Παραρά (Α.Μ./Δ.Σ.Α. 21501).
Το Ελληνικό Δημόσιο, εκπροσωπούμενο από τον Υπουργό Οικονομικών, παραστάθηκε δια του Παρέδρου του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους Παναγιώτη Λαμπρόπουλου.
Κατά τη συζήτηση που ακολούθησε το Δικαστήριο άκουσε:
Την πληρεξούσια δικηγόρο του αιτούντος Δήμου, η οποία ζήτησε την παραδοχή της αίτησης αναθεώρησης.
Τον πληρεξούσιο δικηγόρο της παρεμβαίνουσας εταιρείας, ο οποίος ζήτησε την παραδοχή της αίτησης και της παρέμβασης.
Τον εκπρόσωπο του Ελληνικού Δημοσίου, ο οποίος ζήτησε την απόρριψη της αίτησης. Και
Τον Επίτροπο της Επικρατείας στο Ελεγκτικό Συνέδριο, ο οποίος ανέπτυξε την από 12.12.2018 γνώμη του και πρότεινε την απόρριψη της αίτησης.
Μετά τη δημόσια συνεδρίαση, το Δικαστήριο συνήλθε σε διάσκεψη.
Αφού μελέτησε τα σχετικά έγγραφα
Σκέφθηκε σύμφωνα με το νόμο και
Αποφάσισε τα ακόλουθα:
I. Με την υπό κρίση αίτηση του Δήμου Βόλου, για την άσκηση της οποίας δεν απαιτείται η καταβολή παραβόλου (άρθρα 37 παρ. 2 και 73 παρ. 1 του Κώδικα Νόμων για το Ελεγκτικό Συνέδριο, που κυρώθηκε με το άρθρο πρώτο του ν. 4129/2013, Α΄ 52), όπως αυτή αναπτύσσεται με το από 12.12.2018 νομίμως κατατεθέν υπόμνημα, ζητείται η αναθεώρηση της 1594/2018 απόφασης του VI Τμήματος του Ελεγκτικού Συνεδρίου. Με την προσβαλλόμενη απόφαση απορρίφθηκε η αίτηση του Δήμου Βόλου και η υπέρ αυτού ασκηθείσα παρέμβαση της εταιρείας με την επωνυμία «ΕΡΓΟΑΣΦΑΛΤΙΚΗ – Γ. ΣΤΕΡΓΙΟΥΛΑΣ ΑΝΩΝΥΜΗ ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ» για την ανάκληση της 473/2018 Πράξης του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου, με την οποία κρίθηκε ότι κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης μεταξύ του ανωτέρω Δήμου και της προαναφερθείσας εταιρείας για την εκτέλεση του έργου «Κατασκευή τεσσάρων (4) σύγχρονων κόμβων στον Δήμο Βόλου 1. Δημαρχείο (Δημητριάδος, Λαμπράκη και Ιάσονος), 2. Τελωνείο (Λαμπράκη – Παπαδιαμάντη), 3. ΚΤΕΛ (Αθηνών, Λαμπράκη και Σέκερη), 4. Διμηνίου (Λαρίσης, Δερβενακίων, Μπότσαρη)». Η αίτηση αυτή έχει ασκηθεί εμπρόθεσμα και, εν γένει, νομότυπα και, ως εκ τούτου, είναι τυπικά δεκτή και πρέπει να εξετασθεί, περαιτέρω, ως προς την βασιμότητα των λόγων της Εξάλλου, παραδεκτά και με έννομο συμφέρον παρεμβαίνει υπέρ του αιτούντος η εργοληπτική επιχείρηση «ΕΡΓΟΑΣΦΑΛΤΙΚΗ – Γ. ΣΤΕΡΓΙΟΥΛΑΣ ΑΝΩΝΥΜΗ ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ».
ΙΙ. Από τις διατάξεις της παρ. 1 του άρθρου 156 του ν. 4412/2016 (Α΄ 147) συνάγεται ότι η σύναψη συμπληρωματικών συμβάσεων με τον ανάδοχο ήδη εκτελούμενου δημόσιου έργου αποτελεί εξαιρετική διαδικασία ανάθεσης εκτέλεσης εργασιών και για τον λόγο αυτό εφαρμόζεται μόνον υπό τις καθοριζόμενες στον νόμο προϋποθέσεις. Ειδικότερα, ως συμπληρωματικές εργασίες θεωρούνται εκείνες για τις οποίες συντρέχουν σωρευτικά οι ακόλουθες προϋποθέσεις: α) παρουσιάζουν αναγκαία συνάφεια με το έργο και δεν περιλαμβάνονται στην αρχικά συναφθείσα σύμβαση, β) κατέστησαν αναγκαίες κατά την τεχνική εκτέλεση του έργου, όπως αυτό περιγράφεται στην αρχική σύμβαση, λόγω απρόβλεπτων περιστάσεων, γ) είτε δεν μπορούν τεχνικά ή οικονομικά να διαχωριστούν από την αρχική σύμβαση χωρίς να δημιουργήσουν μείζονα προβλήματα στην αναθέτουσα αρχή είτε, παρά τη δυνατότητα διαχωρισμού τους, είναι απόλυτα αναγκαίες για την τελειοποίησή της και δ) το συνολικό ποσό τους δεν υπερβαίνει το ποσοστό του πενήντα τοις εκατό (50%) του ποσού της αξίας της αρχικής σύμβασης, χωρίς την αναθεώρηση και τον Φ.Π.Α. Ως απρόβλεπτες περιστάσεις νοούνται αιφνίδια πραγματικά γεγονότα, τα οποία δεν ανάγονται στον χρόνο κατάρτισης της αρχικής σύμβασης και δεν ήταν δυνατόν να προβλεφθούν σύμφωνα με τους κανόνες της ανθρώπινης εμπειρίας και λογικής και να ενταχθούν στο αρχικό έργο και τη συναφθείσα σύμβαση, μολονότι η μελέτη (οριστική ή προμελέτη) με βάση την οποία προσδιορίστηκε το τεχνικό αντικείμενο του έργου, υπήρξε κατά το δυνατόν πλήρης και ακριβής. Οι περιστάσεις που επικαλείται για την αιτιολόγηση του απρόβλεπτου η αναθέτουσα αρχή, η οποία φέρει και το σχετικό βάρος απόδειξης, δεν πρέπει να απορρέουν από δική της ευθύνη. Η απόφαση δε του αρμόδιου οργάνου περί προσφυγής στην ανωτέρω διαδικασία ανάθεσης πρέπει, ως εκ της φύσεώς της, να είναι ειδικώς και επαρκώς αιτιολογημένη ώστε να καθίσταται εφικτός ο έλεγχος της νομιμότητάς της από το Ελεγκτικό Συνέδριο (Ε.Σ. αποφ. Τμ. Μείζ. – Επταμ. Σύνθ. 439/2018, 1873, 1378, 681/2017, 410/2016, 394/2013).
ΙΙΙ. Α. Στην υπό κρίση υπόθεση, από τα στοιχεία του φακέλου προκύπτουν τα εξής: Με την 28190/10.4.2017 διακήρυξη ο Δήμος Βόλου προκήρυξε ανοιχτό διαγωνισμό για την ανάθεση του έργου «Κατασκευή (4) σύγχρονων κόμβων στο Δήμο Βόλου 1. Δημαρχείο (Δημητριάδος, Λαμπράκη και Ιάσονος), 2. Τελωνείο (Λαμπράκη – Παπαδιαμάντη), 3. ΚΤΕΛ (Αθηνών, Λαμπράκη και Σέκερη), 4. Διμηνίου (Λαρίσης, Δερβενακίων, Μπότσαρη)», προϋπολογιζόμενης δαπάνης 1.290.322,58 ευρώ, χωρίς Φ.Π.Α. Το έργο αυτό αφορά στη διαμόρφωση των υφιστάμενων οδών – χώρων και την προσαρμογή τους, με τις απαραίτητες εργασίες οδοποιίας, υδραυλικών και Η/Μ εγκαταστάσεων, σήμανσης και πρασίνου, για την κατασκευή των προαναφερόμενων τεσσάρων ισόπεδων κόμβων (βλ. άρθρο 11.3 της διακήρυξης). Ανάδοχος αναδείχθηκε η εταιρεία «ΕΡΓΟΑΣΦΑΛΤΙΚΗ – Γ. ΣΤΕΡΓΙΟΥΛΑΣ Α.Τ.Ε.», στην οποία ανατέθηκε το έργο, σύμφωνα με τους όρους και τις προϋποθέσεις που προβλέπονται στα συμβατικά τεύχη. Ύστερα από τη διενέργεια προσυμβατικού ελέγχου νομιμότητας από το E΄ Κλιμάκιο, ο οποίος απέβη θετικός (βλ. πράξη 315/2017), υπεγράφη μεταξύ του νομίμως εξουσιοδοτημένου Αντιδημάρχου και της αναδόχου εταιρείας η 90237/12.10.2017 σύμβαση, αξίας 581.692,69 ευρώ (πλέον αναθεώρησης ποσού 7.291,60 ευρώ και Φ.Π.Α. ποσού 141.356,23 ευρώ). Κατά τη διάρκεια εκτέλεσης της ως άνω σύμβασης εγκρίθηκε, με την 505/11.7.2018 απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου Βόλου, μετά από σύμφωνη γνώμη του Τεχνικού Συμβουλίου Δημοσίων Έργων Π.Ε. Μαγνησίας και Σποράδων (βλ. την 3/5.7.2018 πράξη αυτού), ο 1ος Ανακεφαλαιωτικός Πίνακας Εργασιών (Α.Π.Ε.), ο οποίος συντάχθηκε προκειμένου να συμπεριλάβει την ανάλωση μέρους του κονδυλίου των απροβλέπτων της αρχικής σύμβασης για νέες εργασίες που δεν είχαν συμπεριληφθεί σε αυτήν, καθώς και την 1η Συμπληρωματική Σύμβαση, αξίας 290.469,05 ευρώ, χωρίς αναθεώρηση και Φ.Π.Α., η οποία περιλαμβάνει αυξομειώσεις ποσοτήτων συμβατικών εργασιών, αλλά και νέες εργασίες. Οι τιμές των νέων εργασιών του ανωτέρω Α.Π.Ε., είτε αυτές εντάσσονται στην αρχική σύμβαση είτε στην 1η Συμπληρωματική Σύμβαση, καθορίζονται στο 1ο Πρωτόκολλο Καθορισμού Τιμών Μονάδας Νέων Εργασιών (Π.Κ.Τ.Μ.Ν.Ε.), το οποίο επίσης εγκρίθηκε με την ανωτέρω απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου. Στην αιτιολογική έκθεση που συνοδεύει τον 1ο Α.Π.Ε. διαλαμβάνονται τα ακόλουθα: «(…) Κατά την κατασκευή του Κόμβου 4 Διμηνίου (Λαρίσης, Δερβενακίων, Μπότσαρη) παρατηρήθηκε κατά τη φάση οδοστρωσίας σοβαρή καθίζηση στο μεγαλύτερο μέρος του οδοστρώματος λόγω ύπαρξης υποκείμενων δικτύων Ο.Κ.Ω. [Οργανισμών Κοινής Ωφέλειας] και συγκεκριμένα της Δ.Ε.Υ.Α.Μ.Β. [Δημοτικής Επιχείρησης Ύδρευσης – Αποχέτευσης Μείζονος Περιοχής Βόλου], όπου πολλοί αγωγοί της παρουσίαζαν σημαντικές διαρροές. Τα παραπάνω είχαν ως αποτέλεσμα να ανακατασκευασθεί πολύ μεγάλο μέρος της οδοστρωσίας. Επίσης υπήρξαν πολλά “τυφλά” φρεάτια Ο.Κ.Ω. (τα οποία βρίσκονται κάτω από τη στάθμη επιφανείας του εδάφους) … εντός υφιστάμενου πεζοδρομίου, τα οποία όμως λόγω αλλαγής χάραξης της οδού έπρεπε να προσαρμοσθούν σε οδόστρωμα βαριάς κυκλοφορίας. Τα ανωτέρω απαιτούσαν ειδική κατασκευή προκειμένου να υλοποιηθούν. Κάτι ανάλογο παρατηρείται και στον υπό κατασκευή κόμβο Νο.3 ΚΤΕΛ (Αθηνών, Λαμπράκη και Σέκερη) και λογικά το ίδιο ζήτημα θα πρέπει να αντιμετωπισθεί και κατά την κατασκευή των δύο υπολειπόμενων κόμβων. Η ανωτέρω αντιμετώπιση είναι απαραίτητη για λόγους ασφαλείας της κυκλοφορίας δεδομένου ότι τα φορτία που προβλέπονται στο έργο θα πρέπει με ασφάλεια να μεταφερθούν στο υποκείμενο έδαφος. Επιπλέον, οι έντονες βροχοπτώσεις της χειμερινής περιόδου ανέδειξαν ένα πρόβλημα που δεν ήταν δυνατό να προβλεφθεί στην αρχική μελέτη [βλ. την 189/5.3.2018 απόφαση του Περιφερειάρχη Θεσσαλίας για την κήρυξη συγκεκριμένων περιοχών των Δήμων της Περιφερειακής Ενότητας Μαγνησίας σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης λόγω έντονων καιρικών φαινομένων – βροχοπτώσεις, πλημμύρες, κατολισθήσεις – την 26η.2.2018 καθώς και έγγραφο που απεικονίζει δεδομένα από μετεωρολογικούς σταθμούς, σύμφωνα με το οποίο ο όγκος της βροχής του περασμένου Φλεβάρη ήταν τριπλάσιος από αυτόν της προηγούμενης χρονιάς]. Οι κόμβοι, δεδομένου ότι βρίσκονται σε κεντρικές συμβολές των δημοτικών οδών θα πρέπει να έχουν την ικανότητα απορροής και παροχέτευσης μεγάλων ποσοτήτων ομβρίων υδάτων προκειμένου να αντιμετωπισθεί πρόβλημα διαφυγής σε μεγάλης έντασης βροχοπτώσεις. Οι υπάρχοντες αγωγοί ομβρίων υδάτων διαπιστώθηκε ότι βρίσκονταν σε κακή κατάσταση και δεν ήταν δυνατόν να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις ομαλής παροχέτευσης ομβρίων με αποτέλεσμα να υπάρχει κίνδυνος για την ασφάλεια της κυκλοφορίας σε αυξημένης έντασης βροχοπτώσεις. Το θέμα πρέπει να αντιμετωπισθεί με την προσαρμογή των δεδομένων της αποχέτευσης των κόμβων σε συνθήκες έντονων βροχοπτώσεων, υψομετρικά και οριζοντιογραφικά, με επεκτάσεις των προσαρμογών. Οι εργασίες θα πρέπει να γίνουν κατά τη φάση κατασκευής των κόμβων και δεν γίνεται να διαχωρισθούν … Λόγω των παραπάνω α. των καθιζήσεων από αγωγούς διαφόρων οργανισμών κοινής ωφέλειας και β. της ανάγκης αλλαγής υψομετρίας στους κόμβους, προέκυψε η ανάγκη διευρυμένων προσαρμογών προς όλους τους δρόμους που συνδέονται με τους κόμβους με αποτέλεσμα να αυξηθούν οδοστρωσία και ασφαλτικά. Οι παραπάνω εργασίες τόσο στον κατασκευασμένο κόμβο όσο και στους άλλους έχουν κόστος το οποίο δεν καλύπτεται εξ ολοκλήρου από τα απρόβλεπτα (…). Με τον παρόντα Ανακεφαλαιωτικό Πίνακα Εργασιών και τη Συμπληρωματική Σύμβαση έχουμε μία αύξηση του οικονομικού αντικειμένου του έργου κατά 49,37%. (…)». Περαιτέρω, σύμφωνα με την 13637/4.9.2018 βεβαίωση της Δ.Ε.Υ.Α.Μ.Β., το δίκτυο ομβρίων κατά μήκος της οδού Λαρίσης δεν κατασκευάστηκε από την ίδια ούτε βρίσκονται στα αρχεία της σχέδια όδευσης των αγωγών και των φρεατίων ελέγχου αυτών, ενώ στο 70895/28.8.2018 έγγραφο της Διεύθυνσης Τεχνικών Υπηρεσιών, αναφέρεται ότι η μελέτη έλαβε υπόψη τα δίκτυα των Οργανισμών Κοινής Ωφέλειας, όπως αυτά αποτυπώνονταν στα υπάρχοντα σχέδια.
Β. Με την 473/2018 πράξη του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου κρίθηκε ότι οι επίμαχες εργασίες δεν δύνανται να αποτελέσουν αντικείμενο συμπληρωματικής σύμβασης, διότι οι αναφερόμενες στην αιτιολογική έκθεση του 1ου Α.Π.Ε. ως απρόβλεπτες περιστάσεις αποτελούν δεδομένα που προϋπήρχαν της έναρξης των εργασιών και ήταν δυνατόν να διαπιστωθούν κατά το στάδιο εκπόνησης της μελέτης του έργου. Με την προσβαλλόμενη απόφαση, το VI Τμήμα του Ελεγκτικού Συνεδρίου δέχθηκε, επικυρώνοντας την προσβληθείσα πράξη του Ε΄ Κλιμακίου, ότι δεν αποδείχθηκε η συνδρομή των προϋποθέσεων που προβλέπονται στο άρθρο 156 παρ. 1 του ν. 4412/2016 για την επιτρεπτή σύναψη συμπληρωματικής σύμβασης, ούτε στοιχειοθετείται συγγνωστή πλάνη της αναθέτουσας αρχής. Ειδικότερα, έγινε δεκτό ότι: α) η αιτιολογική έκθεση δεν καταγράφει τις συγκεκριμένες θέσεις των κόμβων όπου εντοπίστηκαν προβλήματα ούτε εξειδικεύει, ανά κόμβο, το είδος και τις ποσότητες των απαιτούμενων εργασιών για την αποκατάστασή τους, β) δεν αποδείχθηκε ότι η αναθέτουσα αρχή αναζήτησε, κατά το στάδιο εκπόνησης της αρχικής μελέτης του έργου, από όλους τους εμπλεκόμενους Οργανισμούς Κοινωνικής Ωφέλειας πλήρη στοιχεία και πληροφορίες (διαγράμματα, σχέδια κ.λπ.), σχετικά με τη χωροθέτηση των δικτύων (αγωγών και φρεατίων) στους επίμαχους κόμβους όπως έπρεπε, προκειμένου να καταρτιστεί εξαρχής μία τεχνικά άρτια μελέτη, γ) δεν αιτιολογήθηκε επαρκώς για ποιον τεχνικά λόγο η αναθέτουσα αρχή, ειδικά για το επικαλούμενο ζήτημα της διαρροής από υποκείμενους αγωγούς, βασίστηκε μόνο στην ανυπαρξία επιφανειακών καθιζήσεων του οδοστρώματος και δεν προέβλεψε διαδικασία υπόγειων γεωτεχνικών ερευνών ή δοκιμαστικών τομών που θα μπορούσαν να αποκαλύψουν τη θέση και την κατάσταση των υποκείμενων δικτύων Ο.Κ.Ω. και δ) η επικαλούμενη κακή κατάσταση των υφιστάμενων αγωγών του δικτύου ομβρίων και η αδυναμία τους να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις ομαλής παροχέτευσης των υδάτων σε περιπτώσεις ακραίων καιρικών συνθηκών αφορά σε μία, προϋφιστάμενη της κατάρτισης της μελέτης, τεχνική κατάσταση που έπρεπε να ληφθεί υπόψη κατά την εκπόνησή της.
IV. Στο 91600/30.10.2018 έγγραφο της Διεύθυνσης Τεχνικών Υπηρεσιών του Δήμου Βόλου, που το πρώτον προσκομίζεται ενώπιον του παρόντος Τμήματος, αναφέρονται συγκεκριμένες οδοί των υπ’ αριθ. 1, 2 και 3 κόμβων (οδοί: Γρηγορίου Λαμπράκη και Δημητριάδος για τον Κόμβο 1, οδοί Γρηγορίου Λαμπράκη και Παπαδιαμάντη για τον Κόμβο 2 και οδός Γρηγορίου Λαμπράκη για τον Κόμβο 3), στις οποίες σημειώθηκε καθίζηση και υποχώρηση του οδοστρώματος λόγω υφιστάμενου αγωγού ομβρίων και αποχέτευσης, ενώ για κάθε κόμβο παρατίθενται, ανά ομάδα εργασιών του προϋπολογισμού (Ομάδα Α: Χωματουργικά, Ομάδα Β: Τεχνικά Έργα, Ομάδα Γ: Οδοστρωσία, Ομάδα Δ: Ασφαλτικά, Ομάδα Ε: Σήμανση, Ομάδα Η: Υδραυλικά), το είδος των εργασιών και οι απαιτούμενες ποσότητες. Συνεπώς, αίρεται η διαπιστωθείσα με την προσβαλλόμενη απόφαση πρώτη πλημμέλεια, κατά παραδοχή του σχετικού λόγου αναθεώρησης.
V. A. Περαιτέρω, προβάλλεται ότι η προσβαλλόμενη απόφαση, κατά πλάνη περί τα πράγματα, έκρινε ότι δεν συντρέχει η προϋπόθεση του απροβλέπτου για τη σύναψη της επίμαχης συμπληρωματικής σύμβασης. Ειδικότερα, κατά τη μελέτη ελήφθησαν υπόψη τα δίκτυα των Οργανισμών Κοινής Ωφέλειας, όπως αυτά αποτυπώνονταν στα υπάρχοντα σχέδια. Ωστόσο, η χαρτογράφηση των δικτύων Ο.Κ.Ω. του Δήμου είναι αποσπασματική και ανεπίκαιρη παραμένει δε, λόγω της παλαιότητάς της, σε αναλογική και σκαριφηματική μορφή, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να αποτυπώσει την ακριβή οριζοντιογραφική θέση των δικτύων. Συνεπώς, η ανακάλυψη αγωγών, επιχώματος τριών (3) μέτρων που παρουσίαζαν διαρροή, για την οποία δεν υπήρχε καμία επιφανειακή ένδειξη, καθώς και «τυφλών» φρεατίων που βρίσκονταν κάτω από τη στάθμη της επιφάνειας του εδάφους, συνιστά απρόβλεπτη περίσταση και όχι αστοχία της μελέτης, κατά την κατάρτιση της οποίας ελήφθη η δέουσα μέριμνα για την αποτύπωση του δικτύου των Ο.Κ.Ω., με βάση τα διαθέσιμα, από τις αρμόδιες δημοτικές υπηρεσίες, στοιχεία. Προς απόδειξη αυτού του ισχυρισμού, προσκομίζεται το 13637/4.9.2018 έγγραφο της Δ.Ε.Υ.Α.Μ.Β., στο οποίο βεβαιώνεται ότι μέρος του δικτύου στην περιοχή του έργου δεν έχει κατασκευαστεί από τη δημοτική επιχείρηση, ούτε διατίθενται τα σχέδια στο αρχείο της, καθώς και η ηλεκτρονική αλληλογραφία μεταξύ του Δήμου και της Δ.Ε.Υ.Α.Μ.Β., με την οποία κοινοποιήθηκαν από τον πρώτο στη δεύτερη τα σχέδια των κόμβων. Ακόμη, προβάλλεται ότι η κρίση της προσβαλλόμενης απόφασης περί της ανάγκης διενέργειας προκαταβολικής γεωτεχνικής έρευνας και δοκιμαστικών τομών, προκειμένου να διαπιστωθεί η διαρροή του υπόγειου αγωγού, υπερβαίνει το μέτρο επιμέλειας του μέσου συνετού μελετητή. Τούτο δε, τόσο διότι το επίμαχο έργο δεν συνιστά τεχνικό έργο κατασκευής οδοποιίας, ώστε να απαιτείται τέτοια έρευνα, όσο και λόγω έλλειψης σχετικών ενδείξεων (π.χ. ρωγμών ή επιφανειακών υδάτων) για την ύπαρξη προβλήματος, μία τέτοια έρευνα θα ήταν παντελώς ασύμφορη, καθώς θα έπρεπε να λάβουν χώρα πλείστες διερευνητικές τομές και να σκαφτεί όλος ο κόμβος παρεμποδίζοντας, με αυτόν τον τρόπο, την κυκλοφορία στις οικείες διασταυρώσεις. Τέλος, προβάλλεται ότι η ανάγκη βελτίωσης της κατάστασης των υφιστάμενων αγωγών του δικτύου ομβρίων, προκειμένου να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις ομαλής παροχέτευσης των υδάτων, ανέκυψε αιφνιδίως και εξαιτίας των πλημμυρικών φαινομένων του Φεβρουαρίου του 2018, συνεπεία των οποίων ορισμένες περιοχές του Δήμου Βόλου κηρύχθηκαν σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης. Μέχρι την εκδήλωση αυτών των φαινομένων, το δίκτυο έδινε την εικόνα ότι μπορούσε να ανταποκριθεί στις, μέχρι τότε γνωστές στην περιοχή, κλιματολογικές συνθήκες, ο δε μελετητής δεν μπορούσε να προβλέψει την εμφάνιση τόσο ακραίων καιρικών φαινομένων.
B. Κατά την κρίση του Τμήματος συντρέχει εν προκειμένω η προϋπόθεση του απροβλέπτου για τη σύναψη της επίμαχης συμπληρωματικής σύμβασης. Ειδικότερα, κατά το στάδιο της μελέτης του έργου ελήφθησαν υπόψη τα δίκτυα κοινής ωφέλειας, όπως αυτά αποτυπώνονταν στα υπάρχοντα σχέδια. Ωστόσο, λόγω της ελλιπούς και αποσπασματικής χαρτογράφησης των εν λόγω δικτύων από τις αρμόδιες υπηρεσίες, η αναζήτηση του συνόλου των στοιχείων ή των πληροφοριών (διαγράμματα, σχέδια κ.λπ.) σχετικά με την χωροθέτησή τους υπερβαίνει, στην προκειμένη περίπτωση, το μέτρο της επιμέλειας του μέσου συνετού ανθρώπου του οικείου κλάδου (πρβλ. Ε.Σ. αποφ. Τμ. Μείζ. – Επταμ. Σύνθ. 1873/2017, 410/2016, 394/2012). Συνεπώς, από τα δεδομένα και τα τεχνικά στοιχεία που μπορούσαν να συλλεγούν προ του χρόνου έναρξης των εργασιών δεν ήταν αντικειμενικώς δυνατός ο εντοπισμός, κατά το στάδιο της αρχικής μελέτης, των «τυφλών» φρεατίων ούτε των αχαρτογράφητων και, ευρισκομένων σε βάθος τριών (3) μέτρων, αγωγών που παρουσίαζαν διαρροή. Εξάλλου, λαμβάνοντας υπόψη αφενός μεν ότι πρόκειται για έργο κατασκευής κόμβων σε ήδη υπάρχον έργο οδοποιίας, ήτοι για έργο που δεν παρουσιάζει αυξημένη πολυπλοκότητα, αφετέρου δε ότι δεν υπήρχε καμία ένδειξη ως προς την ύπαρξη διαρροής (π.χ. καθίζηση ή εμφάνιση επιφανειακών υδάτων), η υποχρέωση προηγούμενης διενέργειας γεωτεχνικών ερευνών ή διερευνητικών τομών για την εύρεση τυχόν διαρροών υπερβαίνει τα άκρα όρια επιμέλειας του συνετού μελετητή. Περαιτέρω, αναφορικά με τις εργασίες αποκατάστασης των υφιστάμενων αγωγών του δικτύου ομβρίων, μετά τα ακραία πλημμυρικά φαινόμενα που έπληξαν τον Δήμο Βόλου, τον Φεβρουάριο του 2018 και οδήγησαν στην κήρυξη της περιοχής σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, αποκαλύφθηκε ότι το υπάρχον δίκτυο δεν μπορούσε πλέον να ανταποκριθεί σε συνθήκες ομαλής παροχέτευσης, όπως οι συνθήκες αυτές διαμορφώθηκαν μετά τα προαναφερθέντα έκτακτα καιρικά φαινόμενα. Ως εκ τούτου συντρέχει η προϋπόθεση του απροβλέπτου και για τις εργασίες αυτές (πρβλ. Ε.Σ. αποφ. Τμ. Μείζ. – Επταμ. Σύνθ. 1378/2017, 2649/2012). Τέλος, συντρέχουν και οι λοιπές προϋποθέσεις για τη σύναψη της συμπληρωματικής σύμβασης διότι το ποσό των επίμαχων εργασιών δεν υπερβαίνει το 50% (49,37%) του ποσού της αρχικής, οι εργασίες δε αυτές, οι οποίες αποβλέπουν στην αποκατάσταση του οδοστρώματος λόγω καθίζησης από διαρροές υποκείμενων αγωγών δικτύων Ο.Κ.Ω. και ανακάλυψης «τυφλών φρεατίων» και στην αποκατάσταση των ζημιών στο δίκτυο ομβρίων, συνεπεία έντονων καιρικών φαινομένων είναι συναφείς με την αρχική σύμβαση και απαραίτητες για την έντεχνη ολοκλήρωση του έργου κατασκευής των τεσσάρων (4) κόμβων.
VΙ. Κατ’ ακολουθία των ανωτέρω πρέπει, η ένδικη αίτηση αναθεώρησης και η υπέρ αυτής ασκηθείσα παρέμβαση να γίνουν δεκτές, να αναθεωρηθεί η 1594/2018 απόφαση του VI Τμήματος και, κατά παραδοχή της από 28.8.2018 αίτησης ανάκλησης (Α.Β.Δ. 2504/30.8.2018) και της υπέρ αυτής ασκηθείσας παρέμβασης, να ανακληθεί η 473/2018 Πράξη του Ε΄ Κλιμακίου και να υπογραφεί το σχέδιο σύμβασης μεταξύ του αιτούντος Δήμου και της παρεμβαίνουσας εταιρείας.
Για τους λόγους αυτούς
Δέχεται την αίτηση αναθεώρησης και την παρέμβαση.
Αναθεωρεί την 1594/2018 Απόφαση του VI Τμήματος του Ελεγκτικού Συνεδρίου.
Δέχεται την από 28.8.2018 αίτηση ανάκλησης (Α.Β.Δ. 2504/30.8.2018) και την υπέρ αυτής ασκηθείσα παρέμβαση.
Ανακαλεί την 473/2018 Πράξη του Ε΄ Κλιμακίου του Ελεγκτικού Συνεδρίου. Και
Αποφαίνεται ότι δεν κωλύεται η υπογραφή του σχεδίου της 1ης συμπληρωματικής σύμβασης μεταξύ του Δήμου Βόλου και της εταιρείας με την επωνυμία «ΕΡΓΟΑΣΦΑΛΤΙΚΗ – Γ. ΣΤΕΡΓΙΟΥΛΑΣ ΑΝΩΝΥΜΗ ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ» για την εκτέλεση του έργου «Κατασκευή τεσσάρων (4) σύγχρονων κόμβων στον Δήμο Βόλου 1. Δημαρχείο (Δημητριάδος, Λαμπράκη και Ιάσονος), 2. Τελωνείο (Λαμπράκη – Παπαδιαμάντη), 3. ΚΤΕΛ (Αθηνών, Λαμπράκη και Σέκερη), 4. Διμηνίου (Λαρίσης, Δερβενακίων, Μπότσαρη)».
Κρίθηκε και αποφασίστηκε στην Αθήνα, στις 21 Δεκεμβρίου 2018.
| Η ΠΡΟΕΔΡΟΣ | Η ΕΙΣΗΓΗΤΡΙΑ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ |
| ΑΝΔΡΟΝΙΚΗ ΘΕΟΤΟΚΑΤΟΥ | ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ ΖΩΗ |
| Ο ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ | |
| ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΚΑΡΑΣΑΒΒΙΔΗΣ | |
Δημοσιεύθηκε σε δημόσια συνεδρίαση στο ακροατήριό του, στις 16 Ιανουαρίου 2018.
| Η ΠΡΟΕΔΡΟΣ | Ο ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ |
| ΑΝΔΡΟΝΙΚΗ ΘΕΟΤΟΚΑΤΟΥ | ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΚΑΡΑΣΑΒΒΙΔΗΣ |