Ατομικά και Κοινωνικά Δικαιώματα
ΙΟΥΝΙΟΣ 1997
Κλιμάκιο Α’
Θέμα 1o (επιλογή): Αναφέρατε τα είδη των δημοσίων δικαιωμάτων και αναπτύξατε την κατηγορία των κοινωνικών δικαιωμάτων (έννοια – νομική διάπλαση και δεσμευτικότητα στην ελληνική συνταγματική τάξη – διάκρισή τους από τους κοινωνικούς περιορισμούς των ατομικών δικαιωμάτων).
Θέμα 2o (επιλογή): Αναφέρατε τα όρια των περιορισμών των ατομικών δικαιωμάτων και αναπτύξατε την «αρχή της αναλογικότητας» ( προέλευση – πεδίο ισχύος – Θεμελίωση – περιεχόμενο).
Θέμα 3o (υποχρεωτικό): Ο γερμανός Α και η Ελληνο-αυστραλή Β, νεαροί ταλαντούχοι νομικοί που περάτωσαν επιτυχώς θερινό μεταπτυχιακό τμήμα ελληνικού Πανεπιστημίου, αποφασίζουν να εγκατασταθούν μόνιμα στην Ελλάδα και αναζητούν εργασία. Πληροφορηθέντες ότι επίκειται πρόσληψη δικαστικών υπαλλήλων αποφασίζουν να υποβάλουν υποψηφιότητα. Η αρμόδια υπηρεσία αρνείται να παραλάβει τις αιτήσεις των A και Β ισχυριζόμενη ότι σύμφωνα με την ελληνική νομοθεσία οι θέσεις αυτές προϋποθέτουν να είναι οι υποψήφιοι έλληνες υπήκοοι ή, σε κάθε περίπτωση, προκειμένου περί τέκνων ομογενών να έχει την ελληνική υπηκοότητα ο πατέρας τους. Ο γερμανός Α προσβάλλει δικαστικώς την άρνηση της υπηρεσίας να παραλάβει την αίτησή του, επικαλούμενος ότι ως υπήκοος Κράτους-μέλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης απολαύει κατ’ αρχήν της ελεύθερης κυκλοφορίας των εργαζομένων με βάση το άρθρο 48 ΣυνθΕΟΚ. Όπως δε ειδικότερα ισχυρίζεται, σύμφωνα με τη νομολογία του Δικαστηρίου των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων η διάταξη της παρ. 4 του άρθρου 48 -που ορίζει ότι οι διατάξεις του άρθρου αυτού δεν εφαρμόζονται προκειμένου περί απασχόλησης στη δημόσια διοίκηση- ως, εξαίρεση ερμηνεύεται στενά και ο αποκλεισμός των κοινοτικών αλλοδαπών αφορά μόνον θέσεις στη δημόσια διοίκηση, οι οποίες συνεπάγονται άμεση ή έμμεση συμμετοχή στην άσκηση της δημόσιας εξουσίας ή έχουν ως αντικείμενο τη διαφύλαξη γενικών συμφερόντων του Κράτους ή άλλων δημόσιων οργανισμών. Και η Β, της οποίας η μητέρα είναι ελληνίδα υπήκοος, Θεωρεί την παραπάνω ισχύουσα νομοθετική ρύθμιση άδικη και αποφασίζει και αυτή να την προσβάλει δικαστικώς. Εν τω μεταξύ η Β και ο σύζυγός της Γ, Έλληνας ιερέας, αποφασίζουν να επισκεφθούν την οικογένειά της στην Αυστραλία για. να εξετάσουν τις δυνατότητες της εγκατάστασής τους εκεί. H αρμόδια εκκλησιαστική αρχή αρνείται να παράσχει στον Γ την απαιτούμενη άδεια αποδημίας, επικαλούμενη τη διακριτική ευχέρεια που της παρέχει σχετική κανονιστική ρύθμιση.
Κρίνατε από συνταγματικής σκοπιάς:
1. Τη νομιμότητα της νομοθετικής ρύθμισης που θέτει ως προϋπόθεση για την πρόσληψη σε θέση δικαστικού υπαλλήλου την ελληνική ιθαγένεια.
2. Τις πιθανότητες να επιτύχει δικαστικώς η Β τον διορισμό της. Τη νομιμότητα της άρνησης της αρμόδιας εκκλησιαστικής αρχής να παράσχει στον Γ άδεια αποδημίας και τις πιθανότητες να επιτύχει ο Γ δικαστικώς τη χορήγησή της.
Κλιμάκιο Β’
Θέμα 1ο: Σε μια μικρή τουριστική πόλη της Ελλάδας συστάθηκε από φεμινίστριες το σωματείο «Η Σαπφώ», με βασικό σκοπό την κοινωνική χειραφέτηση των γυναικών και την ανατροπή των ανδροκρατούμενων προκαταλήψεων και πρακτικών που, κατά την άποψη τους, επικρατούσαν στη κοινωνία. Πιο συγκεκριμένα στο καταστατικό του σωματείου προβλεπόταν η διάδοση της αντίληψης ότι η οικογένεια, αποτελεί βασικό θεσμό αναπαραγωγής των σχέσεων υποτέλειας για τη γυναίκα και στα πλαίσια της διακήρυξης της πλήρους ελευθερίας στις ερωτικές σχέσεις, ετεροφυλικές και ομοφυλικές, όχι μόνο λοιδωρείτο η συζυγική πίστη αλλά και διακηρυσσόταν το δικαίωμα στη μοιχεία. Σύμφωνα με το καταστατικό μέλη του σωματείου μπορούσαν να είναι μόνο γυναίκες και πράγματι τόσο η διοίκηση του σωματείου όσο και τα μέλη του αποτελούντο στη πλειοψηφία τους από αλλοδαπές τουρίστριες που πλαισιωνόταν από λίγες Ελληνίδες φοιτήτριες. Το σωματείο «Κυρίων και Δεσποινίδων» που από το 1915 δραστηριοποιείτο στη ίδια. πόλη με αίτησή του στο Μονομελές Πρωτοδικείο της περιφέρειας ζήτησε τη διάλυση του σωματείου «Η Σαπφώ» ισχυριζόμενο ότι αυτό είναι παράνομο διότι: α) οι σκοποί του σωματείου αντιβαίνουν στην ηθική και τα χρηστά ήθη αφού προωθούν την μοιχεία και την ομοφυλοφιλία και β) αντίκεινται στο Σύνταγμα και τους νόμους που προστατεύουν την οικογένεια. Επί πλέον το σωματείο είναι παράνομο, διότι α) η πλειοψηφία της διοίκησης και των μελών είναι αλλοδαποί β) o αποκλεισμός ανδρών από το σωματείο προσβάλλει την αρχή της ισότητας των φύλων και γ) σε μια μικρή πόλη που ήδη λειτουργούσε σωματείο για την προώθηση της Θέσης των γυναικών στη κοινωνία η σύσταση δεύτερου σωματείου με παρόμοιους σκοπούς δημιουργεί σύγχυση στους πολίτες και παραπλανά τις νέες γυναίκες. Αν ήσασταν στη θέση τον δικαστή που Θα έκρινε την υπόθεση πώς Θα απαντούσατε στους παραπάνω ισχυρισμούς;
Θέμα 2ο: Ποια, είναι η έννοια της οικογένειας κατά το άρθρο 21 παρ. 1 του Συντάγματος;
Θέμα 3ο: Επιτρέπεται η αναγκαστική θεραπεία αλκοολικών ή τοξικομανών; Το θέμα 1 είναι υποχρεωτικό.
Από τα θέματα 2 και 3 επιλέγετε το ένα.
ΙΟΥΝΙΟΣ 1998 (Κλιμάκιο Β΄)
ΖΗΤΗΜΑ 1
Οι γονείς της ανήλικης Ε, δέκα ετών, ανήκουν σε ένα παρακλάδι βουδιστικής θρησκείας, που λατρεύεται σε μια επαρχία του Θιβέτ. Με δήλωσή τους στο διευθυντή του σχολείου όπου φοιτά η Ε, του γνωστοποιούν ότι δεν επιθυμούν να παρακολουθεί η κόρη τους το μάθημα των θρησκευτικών, να συμμετέχει στην πρωινή προσευχή, στον εκκλησιασμό και σε κάθε είδους εκδήλωση που μπορεί να θεωρηθεί χριστιανική. Ο διευθυντής του σχολείου αρνήθηκε να ικανοποιήσει το αίτημά τους, υποστηρίζοντας ότι η θρησκεία αυτή είναι παντελώς άγνωστη στην Ελλάδα, ότι -εν πάση περιπτώσει- κατά το άρθρο 16§2 του Συντάγματος, το σχολείο έχει την υποχρέωση να συμβάλλει στην ανάπτυξη της θρησκευτικής συνείδησης των Ελλήνων, και ότι οι γονείς δεν έχουν δικαίωμα, εκμεταλλευόμενοι την απειρία των ανηλίκων παιδιών τους, να ασκούν προσηλυτισμό εις βάρος τους.
Ερωτάται: Έχουν βάση οι ισχυρισμοί του διευθυντή;
ΖΗΤΗΜΑ 2
Ερμηνεύσατε την παρ.2 του άρθρου 116 του Συντάγματος που ορίζει: «Αποκλίσεις εκ των ορισμών της παρ. 2 του άρθρου 4 επιτρέπονται μόνο δι αποχρώντας λόγους εις τας ειδικώς υπό του νόμου οριζομένας περιπτώσεις».
ΖΗΤΗΜΑ 3
Ποιες ποινές απαγορεύονται από το Σύνταγμα και την Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου;
ΙΟΥΝΙΟΣ 1999 (Α΄ ΚΛΙΜΑΚΙΟ)
Θέμα 1ο: Σε μια μικρή τουριστική πόλη της Ελλάδας συστάθηκε από φεμινίστριες το σωματείο «Η Σαπφώ», με βασικό σκοπό την κοινωνική χειραφέτηση των γυναικών και την ανατροπή των ανδροκρατούμενων προκαταλήψεων και πρακτικών που, κατά την άποψή τους, eπικρατούσαν στην κοινωνία. Πιο συγκεκριμένα στο καταστατικό του σωματείου προβλεπόταν η διάδοση της αντίληψης ότι η οικογένεια αποτελεί βασικό θεσμό αναπαραγωγής των σχέσεων υποτέλειας για τη γυναίκα και στα πλαίσια της διακήρυξης της πλήρους ελευθερίας στις ερωτικές σχέσεις, ετεροφυλικές αλλά και ομοφυλικές, όχι μόνο λοιδωρείτο η συζυγική πίστη, αλλά και διακηρυσσόταν το δικαίωμα για μοιχεία. Σύμφωνα με το καταστατικό, μέλη του σωματείου μπορούσαν να είναι μόνο γυναίκες και πράγματι τόσο η διοίκηση του σωματείου, όσο και τα μέλη του αποτελούντο στην πλειοψηφία τους από αλλοδαπές τουρίστριες που πλαισιώνονταν από λίγες Ελληνίδες φοιτήτριες. Το σωματείο «Κυριών και Δεσποινίδων» που από το 1915 δραστηριοποιείτο στην ίδια πόλη, με αίτηση του στο Μονομελές Πρωτοδικείο της περιφέρειας ζήτησε τη διάλυση του σωματείου «Η Σαπφώ», ισχυριζόμενο ότι αυτό είναι παράνομο διότι:
α) οι σκοποί του σωματείου αντιβαίνουν στη ηθική και τα χρηστά ήθη, αφού προωθούν τη μοιχεία και την ομοφυλοφιλία και
β) αντίκειται στους νόμους και το Σύνταγμα που προστατεύουν την οικογένεια.
Επί πλέον το σωματείο είναι παράνομο διότι
α) η πλειοψηφία των μελών είναι αλλοδαποί,
β) ο αποκλεισμός των ανδρών από το σωματείο προσβάλλει την αρχή της ισότητας των φύλων και
γ) σε μια μικρή πόλη που ήδη λειτουργούσε σωματείο για την προώθηση της θέσης των γυναικών στην κοινωνία η σύσταση δεύτερου σωματείου με παρόμοιους σκοπούς δημιουργεί σύγχυση στους πολίτες και παραπλανά τις νέες γυναίκες.
Αν ήσασταν στη θέση του Δικαστή που θα έκρινε την υπόθεση, πώς θα απαντούσατε στους παραπάνω ισχυρισμούς;
Θέμα 2ο: Ποια η έννοια της οικογένειας κατά το άρθρο 21 παρ. 1 του Συντάγματος;
Θέμα 3ο: Επιτρέπεται η αναγκαστική θεραπεία αλκοολικών ή τοξικομανών;
ΙΟΥΝΙΟΣ 2000
Θέμα 1ο : Το θρησκευτικό σωματείο « Οι φίλοι του Βούδα » υποχρεώνει τα μέλη του να φέρουν κονκάρδες με έμβλημα τον Βούδα, δηλώνοντας έτσι φανερά την πίστη τους. Υπάρχει μάλιστα ειδική διάταξη στο καταστατικό του σωματείου που προβλέπει την αποβολή όποιου μέλους δεν συμμορφώνεται με αυτόν τον κανόνα. Το σωματείο εκδίδει μηνιαίο περιοδικό που διανέμει δωρεάν. Την δωρεάν διανομή υποχρεούνται να πραγματοποιούν τα μέλη κάθε Κυριακή. Το περιοδικό αποτελείται κατά βάση από άρθρα θρησκευτικού περιεχομένου, έχει όμως και διαφημίσεις για να καλύπτει τα έξοδα της έκδοσής του.
Ο Β, μέλος του σωματείου, περιορίζεται να φέρει την κονκάρδα μόνο στις εκδηλώσεις του σωματείου και αρνείται να την φέρει δημοσίως. Δεν συμμετέχει επίσης στις Κυριακάτικες εξορμήσεις για την διάδοση του περιοδικού γιατί έχει συμφωνήσει με την σύζυγό του να την ξεκουράζει κάθε Κυριακή ασχολούμενος αυτός με τις δουλειές του σπιτιού. Η γενική συνέλευση του σωματείου αποφάσισε την αποβολή του για παράβαση διατάξεων του καταστατικού. Αυτός προσφεύγει στη δικαιοσύνη ζητώντας την ακύρωση της αποβολής του με τα εξής επιχειρήματα:
Α) Η διάταξη του καταστατικού που προβλέπει την δημοσιοποίηση της πίστης του είναι παράνομη, αφού αντίκειται στη θρησκευτική ελευθερία.
Β) Το ίδιο παράνομη είναι η υποχρέωσή του να διαδίδει το περιοδικό, αφού η αναγκαστική εργασία απαγορεύεται.
Γ) Η ίδια η διανομή περιοδικού δωρεάν που μάλιστα περιέχει διαφημίσεις είναι παράνομη στο βαθμό που ανταγωνίζεται αθέμιτα τα άλλα περιοδικά που πωλούνται.
Να σχολιάσετε τα επιχειρήματα του Β σε σχέση με τα ζητήματα ατομικών ελευθεριών που τίθενται.
Θέμα 2ο : Υπάρχουν θεμιτοί περιορισμοί στην κατοχύρωση της αξίας του ανθρώπου;
Θέμα 3ο : Είναι θεμιτοί οι νομοθετικοί περιορισμοί στην ελεύθερη επιλογή και άσκηση επαγγέλματος με την πρόβλεψη υποκειμενικών ή αντικειμενικών προσόντων;
Σημείωση : Το Θέμα 1ο είναι υποχρεωτικό. Από τα Θέματα 2 και 3 επιλέγετε το ένα. Επιτρέπεται η χρήση Συντάγματος.
ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2000
ΠΡΑΚΤΙΚΟ Α΄
Λόγω της παρατεταμένης απεργίας των οδηγών και ιδιοκτητών βυτιοφόρων οχημάτων και της συνεπεία αυτού του γεγονότος παρατηρούμενης ευρύτατης έλλειψης καυσίμων κυρίως στη νησιωτική Ελλάδα, η Κυβέρνηση αποφασίζει να επιτάξει τα εν λόγω οχήματα, καθώς επίσης και τις υπηρεσίες των οδηγών, είτε αυτοί είναι ιδιοκτήτες των οχημάτων αυτών είτε όχι, επ αόριστον. Η Κυβέρνηση εισάγει τα μέτρα αυτά με πράξη νομοθετικού περιεχομένου, στην οποία και προβλέπει μία μικρή αποζημίωση για τους ιδιοκτήτες.Ο Α, ιδιοκτήτης βυτιοφόρου οχήματος, αλλά και οδηγός ο ίδιος, απευθύνεται στον φίλο του Β, ο οποίος είναι δικηγόρος, και τον συμβουλεύεται για τις πιθανότητες επιτυχίας που θα είχε εάν αμφισβητούσε δικαστικά την επίταξη του αυτοκινήτου του, αλλά και της προσωπικής του εργασίας, λέγοντας χαρακτηριστικά « πού ακούστηκε ένας ελεύθερος επαγγελματίας να δεσμεύεται κατ΄αυτό τον τρόπο; ». Ο Α ζητεί από το Β να του θεμελιώσει το σχετικό ένδικο βοήθημα και σε περίπτωση που δεν μπορέσει να επιτύχει την άρση του καθεστώτος της επίταξης να επιτύχει τουλάχιστον την καταβολή σε αυτόν πλήρους αποζημίωσης για την στέρηση του αυτοκινήτου του.
Ο Γ, που εργάζεται απλώς ως οδηγός και παρέχει καθαρά εξηρτημένη εργασία, σε αντίθεση με τον Α, που είναι ο ίδιος ιδιοκτήτης, αισθάνεται να θίγεται κατάφωρα το δικαίωμά του στην απεργία και ζητεί και αυτός από τον Β να επιδιώξει δικαστικά την άρση αυτών των περιορισμών που του επιβάλλονται.
Ο Β αρχίζοντας τη μελέτη των υποθέσεων επικεντρώνει την προσοχή του στα ακόλουθα συνταγματικά ερωτήματα: Είναι δυνατόν η επίταξη των οχημάτων και των προσωπικών υπηρεσιών να γίνεται με πράξη νομοθετικού περιεχομένου; Είναι δυνατή η επίταξη της εργασίας των ελεύθερων επαγγελματιών;
Τι είδους αποζημίωση οφείλει να δώσει το κράτος στην περίπτωση της επίταξης πράγματος (εδώ οχήματος βυτιοφόρου) σε συνδυασμό και με τον χρόνο για τον οποίο πραγματοποιεί την επίταξη;
Μπορεί να επικαλεσθεί ο Γ αντισυνταγματικό περιορισμό του δικαιώματος στη απεργία;
Απαντήστε στη θέση του Β.
Κάθε ερώτηση βαθμολογείται με 2,5 μονάδες.
ΠΡΑΚΤΙΚΟ Β΄
Ο Α, ιατρός και αναγνωρισθείς από τον Υπουργό Εθνικής Άμυνας ως αντιρρησίας συνείδησης για εκπλήρωση εναλλακτικής πολιτικής κοινωνικής υπηρεσίας κατά τις διατάξεις του Ν. 2510/1997, αποστέλλεται από τον Υπουργείο Εθνικής Άμυνας για εκπλήρωση κοινωνικής υπηρεσίας στο νοσοκομείο «Βασιλεύς Γεώργιος», το οποίο είναι γνωστό για τις μεγάλες ελλείψεις του σε νοσηλευτικό προσωπικό. Στο νοσοκομείο αυτό ο Α απασχολείται ως νοσηλευτής και μάλιστα πέρα από το κανονικό ωράριο. Στο τέλος της υπηρεσίας του αυτής χρησιμοποιείται από το Λογιστήριο του νοσοκομείου και ειδικότερα στον τομέα εφοδιασμού του νοσοκομείου με φαρμακευτικό υλικό. Ο Α δεν έχει ποτέ ελεύθερο χρόνο να ασχοληθεί με τον εαυτό του και κυρίως να διαβάσει κάποια βιβλία της επιστήμης του, την οποία ομολογουμένως έχει αρχίσει να ξεχνά με τη νέα του απασχόληση.
Ο Α συμβουλεύεται το αδελφό του Β, που είναι ειδικός επιστήμονας στην Ανεξάρτητη Διοικητική Αρχή «Ο Συνήγορος του Πολίτη», εάν αυτό είναι το νόημα της κοινωνικής θητείας και εάν θα μπορούσε να αντιδράσει κατά κάποιο τρόπο σε αυτού του είδους τη μεταχείριση που υφίσταται από την Διοίκηση, αλλά και το επιστημονικό προσωπικό του νοσοκομείου. Ο Β του προτείνει να συντάξει μία αναφορά προς τον Συνήγορο του Πολίτη και να αναφέρει μία σειρά επιχειρημάτων από το Σύνταγμα, που έχει αυτός κατά νου και που θα μπορούσαν σε κάθε περίπτωση να του βελτιώσουν την θέση.
Συντάξατε την αναφορά αυτή για λογαριασμό του Β.
Από τα δύο πρακτικά επιλέγετε και γράφετε το ένα!
Σεπτέμβριoς 2000
Διδάσκων:επικουρος καθηγήτρια, Θεοδώρα Αντωνίου
Πρακτικό Α
Ο Α έχει ένα οικόπεδο σε περιοχή που ανήκει σε πρόσφατα εγκριθέν Σχέδιο Πόλεως .Το οικόπεδο του Α καθορίστηκε ως χώρος παιδικής χαράς. Μέχρι σήμερα όμως δεν έχει κινηθεί η διαδικασία απαλλοτριώσεως του.Ο Α επιτυγχάνει την έκδοση οικοδομικής άδειας για τη περίφραξη του και στη συνέχεια εκμισθώνει το οικόπεδο του στον έμπορο Β για τη λειτουργία υπαίθριας έκθεσης προκατασκευασμένων σπιτιών .Με επέμβαση του Δήμου η Πολεοδομία ανακαλεί την άδεια περιφράξεως με την αιτολογία ότι το οικόπεδο χρησιμοποιείται για σκοπό διαφορετικό από εκείνον για τον οποίον προορίσθηκε.Ο Α , θεωρώντας ότι με τον τρόπο αυτό έχει χάσει κάθε αξία περιουσιακή το οικόπεδο του, συμβουλεύεται τον δικηγόρο Γεάν μπορεί επιτύχει τη δικαστική ακύρωση της ανάκλησης της άδειας περιφράξεως.
Ποιά είναι τα εκ του συντάγματος επιχειρήματα που θα επικαλεσθεί ο Γ στην προκειμένη περίπτωση;
Πρακτικό Β
Ο Α κρατείται σε φυλακές υψηλής ασφαλείας εκτίοντας ισόβια κάρθειξη .Στις φυλακές αυτές συνηθίζεται κατά τη διάρκεια της ημέρας η βίαια είσοδος στα κελιά από τους σωφρονοστικούς υπαλλήλους χωρίς προηγούμενο κτύπημα στην πόρτα .Σε σχετικό παράπονο που υπέβαλε ο Α στον διευθυντή των φυλακών , ο τελευταίος του έδειξε τον Κανονισμό των φυλακών , που δίδει τέτοιου είδους δυνατότητα στους σωφρονιστικούς υπαλλήλους .Ο Α ερωτά τον δικηγόρο του Β εάν ο κανονισμός αυτός είναι σύμφωνος προς το Σύνταγμα, τη στιγμή που κανένας λόγος ασφαλείας δεν συντρέχει στην προκειμένη περίπτωση, εφόσον έχουν γίνει κατά καιρολυς εξονυχιστικοί έλεγχοι στα κελιά, αλλά και επαναλαμβάνονται καθημερινά τέτοιου είδους έλεγχοι μόλις οι κρατούμενοι εγκαταλείψουν τα κελιά και πηγαίνουν για εργασία.
-Ποιά είναι κατά την άποψη σας το συνταγματικό δικαίωμα του Α που θα μπορούσε ο Β να ισχυρισθεί παραβιάζεται;
-Είναι συνταγματικά δικαιολογημένη η επέμβαση της πολιτείας στο δικαίωμα αυτό εν προκειμένω;
Το κάθε ερώτημα βαθμολογείται με 5 μονάδες.
Από τα δύο πρακτικά επιλέγετε και γράφετε το ένα.
ΙΟΥΝΙΟΣ 2001 (Α΄ ΚΛΙΜΑΚΙΟ)
1. Τα νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου μπορούν να είναι φορείs ατομικών δικαιωμάτων; (ανάπτυξη σε 8 σειρέs)
2. Το άρθρο 2 παράγραφοs 1 του ΠΚ ορίζει ότι:”Αν από την τέλεση της πράξης έως την αμετάκλητη εκδίκασή της ίσχυσαν δύο ή περισσότεροι νόμοι, εφαρμόζεται αυτός που περιέχει τις ευμενέστερες για τον κατηγορούμενο διατάξεις”. Είναι συνταγματική η κατάργησή του; Αν ναι, τι θα ισχύσει μετά; (ανάπτυξη σε 6 σειρέs)
3. Το άρθρο 5 παράγραφοs 1 του Συντάγματοs ορίζει ότι:”Καθένας έχει δικαίωμα να αναπτύσσει ελεύθερα την προσωπικότητά του και να συμμετέχει στην κοινωνική, οικονομική και πολιτική ζωή της χώρας, εφόσον δεν προσβάλλει τα δικαιώματα των άλλων και δεν παραβιάζει το Σύνταγμα ή τα χρηστά ήθη”. Αυτή η τριάδα των περιορισμών ισχύει και για τα υπόλοιπα ατομικά δικαιώματα;(ανάπτυξη σε 15 σειρέs)
4. Φοιτητήs τηs Νομικήs Σχολήs Αθηνών βαθμολογείται στο μάθημα των ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων με 2. Μετά τη βαθμολόγηση διαμαρτύρεται στον καθηγητή πωs δεν του δόθηκε το δικαίωμα τηs προηγούμενηs ακρόασηs. Έχει δίκιο;(ανάπτυξη σε 8 σειρέs)
5. Σύμφωνα με νομό, το κράτοs για την καλύτερη εποπτεία των σωματείων προχωρεί στη συγχώνευση δύο σωματείων που έχουν κοινό σκοπό. Είναι συνταγματική η συγχώνευση αυτή; (ανάπτυξη σε 8 σειρέs)
Να απαντηθούν τα 4 από τα 5. Απαγορεύεται η χρήση Συντάγματοs.
(Β΄ ΚΛΙΜΑΚΙΟ)
1. Ποια η πρακτική σημασία της διάκρισης των περιορισμών σε εγγενείς και γνήσιους;
2. Τα ατομικά δικαιώματα περιορίζονται μόνο από τυπικό νόμο ή όχι; Αιτιολόγηση.
3. Τι σημαίνει ο όρος “ήσυχα” στο άρθρο 11 περί συναθροίσεων;
4. Ποια η διαφορά του όρου ιδιοκτησία στο Σύνταγμα και περιουσία στο Πρώτο Πρωτόκολλο της ΕΣΔΑ;
5. Με νόμο επιβάλλεται εισφορά σε όλους τους φορολογουμένους για την ανέγερση νέου μητροπολιτικού ναού στην Αθήνα. Να κριθεί η συνταγματικότητα του νόμου.
Από τα 5 να απαντηθούν τα 4 θέματα.
ΘΕΜΑ
Ο Βορειοηπειρώτης Χ εισήλθε παράνομα στην Ελλάδα, εγκαταστάθηκε στη Λαμία και δούλευε χωρίς άδεια εργασίας σε διάφορες αγροτικές εργασίες. Ερωτεύθηκε την Α, 19 χρονών, γόνο πλούσιας οικογένειας της περιοχής, η οποία εγκατέλειψε το σπίτι των γονιών της και συζούσε μαζί του σε μια φτωχική καλύβα που του είχε παραχωρήσει ο Κ έναντι μικρών εκδουλεύσεων που του έκανε ο Χ. μετά από 5 μήνες και ενώ το ζεύγος περίμενε παιδί, οι γονείς της Α βάλθηκαν να διακόψουν αυτή την σχέση. Κατήγγειλαν στην αστυνομία ότι ο Χ εισήλθε παράνομα και δεν έχει άδεια εργασίας και επί πλέον τον κατηγόρησαν για μικροκλοπές, για χρήση ναρκωτικών και έκλυτο βίο που προσβάλει τα χρηστά ήθη.
Ο αστυνομικός πήγε στη καλύβα ενώ έλειπε ο Χ και προσπάθησε να πείσει την Α να γυρίσει στην οικογενειακή της οικία. Αυτή τον έστειλε στο διάβολο και του είπε να ασχολείται με την ζωή της δικής του κόρης. Ο αστυνομικός της είπε ότι διερευνά καταγγελίες για σοβαρά αδικήματα που έχει διαπράξει ο Χ, την παραμέρισε από την είσοδο της καλύβας, εισήλθε και άρχισε να ερευνά το χώρο, χωρίς ιδιαίτερη λεπτότητα. Άνοιξε συρτάρια, πέταξε στο πάτωμα ρούχα, κατέσχεσε επιστολές και ένα ημερολόγιο του Χ με σημειώσεις του.
Μολονότι δεν βρέθηκε κανένα στοιχείο που να συσχετίζει τον Χ με κλοπές ή ναρκωτικά αυτός συνελήφθη, κρατήθηκε στην φυλακή εν αναμονή της απέλασής του στην Αλβανία. Η Α καταφεύγει σε εσάς, δικηγόρο, με αίτημα να σταματήσετε την απέλαση του Χ και να ασκήσετε ποινική δίωξη κατά του αστυνομικού για τυχόν παραβίαση των ατομικών δικαιωμάτων τόσον αυτής όσο και του Χ.
Εκθέσετε τι θα επιτύχετε και με ποια συνταγματικά επιχειρήματα;
ΙΟΥΝΙΟΣ 2002
Α’ KΛΙΜΑΚΙΟ
Τα θέματα αυτά ετέθησαν μόνο στους φοιτητές του 4ου έτους και τους επί πτυχίω (8ο εξάμηνο και μετά).
Ο Α που δεν είχε καταδικασθεί για κανένα ποινικό αδίκημα στο παρελθόν, απέκτησε στη μαύρη αγορά 500 γρ. ινδικής καννάβεως για προσωπική χρήση για το επόμενο χρονικό διάστημα των 6 μηνών. Ο Α συνελήφθη και οδηγήθηκε στον ποινικό δικαστή για παράβαση του Νόμου περί Ναρκωτικών Ουσιών. Ο Α καταδικάσθηκε σε μία υψηλή χρηματική ποινή από το πρωτοβάθμιο δικαστήριο, του οποίου η απόφαση κατέστη τελεσίδικη. Ο Α σκέπτεται να ασκήσει αναίρεση κατά της αποφάσεως και ερωτά για τον σκοπό αυτό τον πολύ καλό δικηγόρο Β. Ο Β του λέει ότι η αναίρεση θα είχε νόημα μόνον αν επικαλείτο αντισυνταγματικότητα των διατάξεων του Νόμου περί Ναρκωτικών Ουσιών. που ποινικοποιούν την παράνομη απόκτηση και κατοχή για προσωπική χρήση ήπιων ναρκωτικών, όπως είναι η ινδική κάνναβις. Τον συμβουλεύει επίσης να προμηθευθούν μία πραγματογνωμοσύνη από ειδικούς για την επίδραση που μπορεί να έχει για τον ανθρώπινο οργανισμό η ινδική κάνναβις. Πράγματι ο Α προμηθεύεται από τον ιατρό Γ σχετική πραγματογνωμοσύνη, σύμφωνα με την οποία με βάση τα στατιστικά δεδομένα η ινδική κάνναβις σε σπάνιες περιπτώσεις οδηγεί στην χρήση σκληρών ναρκωτικών. Από την άλλη πλευρά σε 2 έως 5% των χρηστών ινδικής κάνναβης η χρήση της οδηγούσε σε ψυχική εξάρτηση και ως εκ τούτου μπορούσε να προκαλέσει σε νεαρά άτομα κυρίως αλλοίωση της προσωπικότητας τους. Ο Α τελικά αναθέτει την σύνταξη της αιτήσεως αναιρέσεως στον Β. Ο Β επικαλείται τα ακόλουθα επιχειρήματα υπέρ της αντισυνταγματικότητας των διατάξεων του Νόμου περί Ναρκωτικών Ουσιών που ποινικοποιούν την απόκτηση και χρήση της ινδικής καννάβεως για προσωπική χρήση:
α) Η ως άνω ποινικοποίηση προσβάλλει την προσωπική αυτονομία, την ελευθερία ανάπτυξης της προσωπικότητας, εφ’ όσον πτυχή της προσωπικότητας του είναι και η ελευθερία του ανθρώπου να χρησιμοποιεί τις ουσίες που προτιμά.
β) Η απαγόρευση απόκτησης και χρήσης ινδικής καννάβεως, που συνοδεύεται και με ποινικοποίηση αυτής της συμπεριφοράς, δεν είναι ούτε κατάλληλο, ούτε το αναγκαίο μέτρο για την καταπολέμηση των κινδύνων από την χρήση ναρκωτικών ουσιών.
γ) Η ποινικοποίηση της απόκτησης και χρήση της ινδικής καννάβεως παραβιάζει την αρχή της ισότητας διότι η χρήση άλλων μέσων, που προκαλούν επίσης εξάρτηση, όπως είναι η νικοτίνη και το αλκοόλ δεν έχουν καταστεί αντικείμενο ποινικοποίησης.
Ερωτάται:
α. Κρίνατε από πλευράς συνταγματικού δικαίου την ορθότητα της επιχειρηματολογίάς του Β.
β. Που και πως μπορεί ο Β να χρησιμοποιήσει τη γνωμάτευση του Γ, τη στιγμή που ο Α.Π. δεν είναι δικαστήριο ουσίας, αλλά εξετάζει μόνο ζητήματα νομιμότητας;
(Εδώ δόθηκε η διευκρίνηση ότι δεν τους ενδιαφέρουν απαντήσεις δικονομίας, αλλά σχετικές με τα ατομικά δικαιώματα!!!)
Επιτρέπεται η χρήση του κειμένου του Συντάγματος.
ΙΟΥΝΙΟΣ 2003 (Κλιμάκιο Α΄)
Ο αλλοδαπός Α εισέρχεται στη χώρα και ζητεί άσυλο επικαλούμενος ως αιτιολογία το γεγονός ότι διώκεται στη χώρα του επειδή ανήκει σε μία χριστιανική μειονότητα. Ο Α δεν μπορεί να συγκεντρώσει στοιχεία για την υποστήριξη της αιτήσεως του και για τον λόγο αυτό η αίτηση του απορρίπτεται τόσο σε διοικητικό όσο και σε δικαστικό επίπεδο. Ο Α ευρισκόμενος σε ένα ακριτικό χωριό της χώρας είναι πλέον υπό καθεστώς άμεσης απέλασης και φοβούμενος για την τύχη του στη δική του χώρα απευθύνεται αυτή τη φορά στον παπά του χωριού Β και ζητεί από αυτόν ένα είδος ασύλου. Ο Β ειδοποιεί τις αρχές της Εκκλησίας της Ελλάδος, οι οπποίες τον στηρίζουν στην απόφαση του να στηρίξει τον Α. Ο Β φιλοξενεί τον Α στο σπίτι του και αρχίζει μία ενημερωτική εκστρατεία για την υπόθεση του. Με την βοήθεια του Γ, γνωστού δικηγόρου κυρίως για την ενασχόληση του με υποθέσεις του δικαίου των αλλοδαπών, αρχίζει να συγκεντρώνει στοιχεία που αφορούν τον λόγο δίωξης του Α στη χώρα του από διεθνείς οργανώσεις προσφύγων. Ο Β κατορθώνει να συγκεντρώσει στοιχεία που αποδεικνύουν ότι ο Α μόλις θα επιστρέψει στη χώρα του θα συλληφθεί και θα βασανισθεί κατά τρόπο που απάδει στην αξία του ανθρώπου. Με τα στοιχεία αυτά ο Γ υποβάλλει για λογαριασμό της Εκκλησίας της Ελλάδος αίτηση στις αρμόδιες αρχές για μη απέλαση του Α από τη χώρα. Οι αρμόδιες ελληνικές αρχές επικαλούμενες το γεγονός της αρχικής απόρριψης από το δικαστήριο της αιτήσεως του Α για χοήγηση ασύλου αρνούνται και την αίτηση για μη απέλαση του Α, χωρίς να εξετάσουν τα νέα στοιχεία. Λίγο μετά από αυτό το γεγονός εμφανίζεται η Αστυνομία στο ακριτικό χωριό σε ώρα που η εκκλησία είναι ανοικτή στο κοινό και συλλαμβάνει τον Α, τον οποίο αμέσως απελαύνει και απομακρύνει από τη χώρα. Κατά των πράξεων αυτών η Εκκλησία της Ελλάδος αποφασίζει να απευθυνθεί στην ελληνική δικαιοσύνη και να ζητήσει από το Ελληνικό Δημόσιο υψηλή αποζημίωση. Η Εκκλησία της Ελλάδος συμβουλεύεται τον Γ εάν μπορεί να επικαλεσθεί αποτελεσματικά την παραβίαση κάποιων συνταγματικών δικαιωμάτων για τη θεμελίωση της αγωγής της.
Απαντήσατε στη θέση του Γ.
Επιτρέπεται η χρήση του Συντάγματος.
Σημ: Το ακαδ. έτος 2003-2004 το κλιμάκιο Α-Μ εξετάσθηκε προφορικά στο μάθημα, τόσο στην εξεταστική περίοδο του Ιουνίου όσο και σε αυτήν του Σεπτεμβρίου.
ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2004
B’ KΛΙΜΑΚΙΟ
Θέμα 1
Νόμος προβλέπει τα ακόλουθα : Απαγορεύεται απολύτως σε πανεπιστημιακούς γιατρούς που εργάζονται σε πανεπιστημιακές κλινικές νοσοκομείων του ΕΣΥ να ασκούν ελεύθερο επάγγελμα. Εξαίρεση επιτρέπεται μόνο για πολύτεκνους ιατρούς. Λόγω της άρνησής τους να εγκαταλείψουν το ελεύθερο επάγγελμα,απομακρύνονται υποχρεωτικά από τις θέσεις τους από νοσοκομεία ο Ιατρός Ε, έλληνας πολίτης, ο Ιατρός Ι, ιταλός υπήκοος και ο Ιατρός Ν, νιγηριανός υπήκοος. Οι τρεις ιατροί καταφεύγουν στη δικαιοσύνη με βασικό επιχείρημα την αντισυνταγματικότητα του νόμου, επικαλούμενοι, εκτός των άλλων, την πραγματική τους δυνατότητα να έχουν μερική απασχόληση με μειωμένες αποδοχές στην πανεπιστημιακή κλινική. Στη δίκη παρεμβαίνει και ο Ιατρικός Σύλλογος Αθήνας, Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου. Ερωτάται:
Α) Νομιμοποιούνται καθένας από τους τρεις γιατρούς και ο Ιατρικός Σύλλογος να επικαλούνται προσβολή των συνταγματικών τους δικαιωμάτων;
Β) Να αξιολογηθούν τα ζητήματα συνταγματικότητας που εγείρονται από την εφαρμογή του νόμου.
Θέμα 2
Ο Διευθύνων Σύμβουλος ιδιωτικής επιχείρησης, γνωστής για τις αποτελεσματικές της γέφυρες με την εξουσία, κοινοποιεί έγγραφο απόλυσης σε αλλοδαπό υπάλληλο με το αιτιολογικό ότι δημοσίευσε άρθρο σε ημερήσια εφημερίδα όπου εκφράζονται αντικυβερνητικές θέσεις. Σε ένδειξη συμπαράστασης το σύνολο του προσωπικού της εταιρείας κατέρχεται σε απεργία διαρκείας. Η εταιρεία ισχυρίζεται ότι νομίμως ενήργησε έναντι του εργαζομένου της και ότι η απεργία είναι παράνομη και καταχρηστική. Να αξιολογηθούν από συνταγματική άποψη τα επιχειρήματα της εταιρείας.
Θέμα 3
Στο νόμο για τη λήψη άδειας οδήγησης περιλαμβάνονται δύο διατάξεις σύμφωνα με τις οποίες αφενός στο δίπλωμα επισυνάπτεται έγχρωμη φωτογραφία από την οποία προκύπτουν καθαρά τα χαρακτηριστικά του προσώπου και αφετέρου όλοι οι υποψήφιοι υποβάλλονται υποχρεωτικά σε εξέταση αίματος ώστε να εντοπισθεί τυχόν πρόβλημα αλκοολισμού. Μουσουλμάνα υποψήφια για άδεια οδήγησης, επικαλούμενη θρησκευτικούς λόγους, υποβάλλει στο Υπουργείο φωτογραφία της όπου το μισό κεφάλι είναι καλυμμένο από το παραδοσιακό σύμβολο του Ισλάμ, την μαντήλα, αρνούμενη να φωτογραφηθεί χωρίς αυτήν και αρνείται να υποβληθεί σε εξέταση αίματος. Το Υπουργείο κρίνει για το λόγο αυτό απαράδεκτη την αίτησή της. Να αξιολογηθεί αιτιολογημένα η κατάσταση αυτή από άποψη συνταγματικού δικαίου.
Απαντήστε στο 1ο θέμα υποχρεωτικά, το οποίο και βαθμολογείται με 7 μονάδες.
Απαντήστε επίσης ένα από τα ζητήματα 2 και 3. Επιτρέπεται η χρήση ασχολίαστου Συντάγματος.