1915/2007 ΣΤΕ
Ευθύνη του Δημοσίου σε αποζημίωση κατά το άρθρο 105 του ΕισΝΑΚ. Τι περιλαμβάνει η αποζημίωση. Βλάβη του σώματος ή της υγείας φυσικού προσώπου. Δικαιούχος της αποζημίωσης και τι αυτή περιλαμβάνει. Τι λογίζεται ως διαφυγόν κέρδος και πότε είναι ορισμένη η σχετική αγωγή. Πρόσθετη αποζημίωση κατά το άρθρο 931 ΑΚ. Πότε έχει αξίωση αποζημίωσης ο εμμέσως ζημιωθείς. Επιδίκαση στον παθόντα χρηματικής ικανοποίησης λόγω ηθικής βλάβης. Πότε η σχετική κρίση του δικαστηρίου ελέγχεται αναιρετικά και έκταση του ελέγχου. Ο εμμέσως ζημιωθείς τρίτος δεν έχει τέτοια αξίωση. Τραυματισμός στρατιώτη κατά την εκτέλεση οικοδομικών εργασιών σε στρατιωτική Λέσχη. Περιστατικά. Ανεπαρκώς αιτιολογημένη η απόρριψη του κονδυλίου για διαφυγόντα κέρδη του παθόντος, αφού δεν συνεκτιμήθηκαν τα πτυχία που αυτός κατείχε. Για την έναρξη της τοκογονίας αρκεί η γένεση επιδικίας με την άσκηση αγωγής, αναγνωριστικής ή καταψηφιστικής. Δεν δικαιούνται χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης οι γονείς του παθόντος. Μερικά δεκτή η αναίρεση για πλημμελή αιτιολογία και παραβίαση ουσιαστικού δικαίου (αναιρεί την αριθμ. 2010/2005 ΔΕφΘεσσαλ).
Αριθμός 1915/2007
ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑΣ
ΤΜΗΜΑ Α`
Συνεδρίασε δημόσια στο ακροατήριό του στις 29 Ιανουαρίου 2007, με την εξής σύνθεση: Σωτ. Ρίζος, Αντιπρόεδρος, Προεδρεύων, σε αναπλήρωση του Προέδρου του
Τμήματος, που είχε κώλυμα, Δ. Μαρινάκης, Γ. Σγουρόγλου, Σύμβουλοι, Π. Μπραΐμη, Κων. Κονιδιτσιώτου, Πάρεδροι. Γραμματέας η Μ. Ιωαννίδου.
Α. Για να δικάσει την από 22 Φεβρουαρίου 2006 αίτηση:
του Ελληνικού Δημοσίου νομίμως εκπροσωπουμένου από τον Υπουργό Οικονομίας και
Οικονομικών, το οποίο παρέστη με την Αδαμ. Καπετανάκη, Πάρεδρο του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους,
κατά των: 1. ………….., 2. …………………. και 3. ……. συζύγου
………………., κατοίκων Παλαιού Προδρόμου Ημαθίας, οι οποίοι παρέστησαν
με τη δικηγόρο Φωτεινή Ντάλλα (Α.Μ. 14458), που τη διόρισαν με πληρεξούσιο.
Με την αίτηση αυτή ο Υπουργός επιδιώκει να αναιρεθεί η υπ` αριθ. 2010/2005 απόφαση του Διοικητικού Εφετείου Θεσσαλονίκης, και
Β. Για να δικάσει την από 14 Απριλίου 2006 αίτηση:
των: 1. ……………………, 2. …………… και 3. ……… συζύγου
………………., κατοίκων Παλαιού Προδρόμου Ημαθίας, οι οποίοι παρέστησαν
με τη δικηγόρο Φωτεινή Ντάλλα (Α.Μ. 14458), που τη διόρισαν με πληρεξούσιο,
κατά του Ελληνικού Δημοσίου νομίμως εκπροσωπουμένου από τον Υπουργό Οικονομίας και Οικονομικών, το οποίο παρέστη με την Αδαμ. Καπετανάκη, Πάρεδρο
του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους.
Με την αίτηση αυτή οι αναιρεσείοντες επιδιώκουν να αναιρεθεί η υπ` αριθ. 2010/2005 απόφαση του Διοικητικού Εφετείου Θεσσαλονίκης.
Η εκδίκαση άρχισε με την ανάγνωση της εκθέσεως του Εισηγητή, Συμβούλου, Γ. Σγουρόγλου.
Κατόπιν το δικαστήριο άκουσε την αντιπρόσωπο του Υπουργού, η οποία ανέπτυξε και προφορικά τους προβαλλόμενους λόγους αναιρέσεως και ζήτησε να γίνει δεκτή
η από 22.2.2006 αίτηση και να απορριφθεί η από 14.4.2006 αίτηση και, στη συνέχεια, την πληρεξούσια των …………., ………….. και …………,
η οποία ζήτησε την απόρριψη της από 22.2.2006 αιτήσεως και ζήτησε να γίνει δεκτή η από 14.4.2006 αίτηση.
Μετά τη δημόσια συνεδρίαση το δικαστήριο συνήλθε σε διάσκεψη σε αίθουσα του δικαστηρίου και
Αφού μελέτησε τα σχετικά έγγραφα
Σκέφθηκε κατά το Νόμο
1. Επειδή, οι υπό κρίση αντίθετες αιτήσεις α) του Ελληνικού Δημοσίου για την άσκηση της οποίας δεν απαιτείται η καταβολή παραβόλου (άρθρο 36 παρ. 1 π.δ. 18/1989 Α` 8) και β) των ……………, ……………. και ……….. συζ. ……………….., για την οποία κατεβλήθη το νόμιμο παράβολο (ειδικά
γραμμάτια Α 2028408 έως Α 2028410), με τις οποίες ζητείται η αναίρεση της υπ`
αριθ. 2010/2005 αποφάσεως του Διοικητικού Εφετείου Θεσσαλονίκης, λόγω συναφείας, πρέπει να συνεκδικασθούν.
2. Επειδή, με την προσβαλλομένη απόφαση, αφού συνεκδικάσθησαν αντίθετες εφέσεις των διαδίκων κατά της υπ` αριθ. 3465/2002 αποφάσεως του Διοικητικού Πρωτοδικείου Θεσσαλονίκης, απερρίφθη η έφεση του Ελληνικού Δημοσίου, έγινε εν
μέρει δεκτή η έφεση των ιδιωτών διαδίκων και μετερρυθμίσθη η πρωτόδικη απόφαση. Περαιτέρω, αναγνωρίσθηκε ότι το Ελληνικό Δημόσιο υποχρεούται να καταβάλει νομιμοτόκως από την επίδοση της αγωγής και μέχρις εξοφλήσεως α) στον ………………., το πρωτοδίκως αναγνωρισθέν σ` αυτόν ποσό χρηματικής
ικανοποίησης λόγω ηθικής βλάβης και πρόσθετης αποζημίωσης εξ 146.735,14 ευρώ συνολικώς, πέραν του πρωτοδίκως επιδικασθέντος σ` αυτόν (καταψηφιστικώς), για
τις ίδιες αιτίες, ποσού και β) στον …………….. και την …………..,
γονείς του πρώτου, το ποσό των 20.000,00 ευρώ, για χρηματική ικανοποίηση λόγω
ηθικής βλάβης, συνεπεία τραυματισμού του υιού τους. Με την πρωτόδικη απόφαση είχε απορριφθεί η κοινή αγωγή των αναιρεσειόντων – αναιρεσιβλήτων ως προς τους …………. και ………….., είχε γίνει εν μέρει δεκτή αυτή ως προς
τον ……………… στον οποίο είχε επιδικασθεί χρηματική ικανοποίηση λόγω
ηθικής βλάβης και πρόσθετη αποζημίωση συνολικού ποσού 146.735,17 ευρώ νομιμοτόκως από την επίδοση της αγωγής, είχε κηρυχθεί προσωρινώς εκτελεστή η απόφαση για το ποσό των 14.673,50 ευρώ, περαιτέρω δε είχε αναγνωρισθεί ότι αυτός δικαιούται επιπλέον για πρόσθετη αποζημίωση και χρηματική ικανοποίηση, λόγω ηθικής βλάβης, το ποσό των 146.735,14 ευρώ. Με τις υπό κρίση αιτήσεις το
μεν Δημόσιο ζητεί την αναίρεση της ως άνω αποφάσεως κατά το μέρος της αναγνωρίσεως ως τοκογόνου του αναγνωρισθέντος στον ……………. ποσού των
146.735,14 ευρώ και της αναγνωρίσεως χρηματικής ικανοποιήσεως λόγω ηθικής βλάβης στους γονείς αυτού, οι δε λοιποί ιδιώτες κατά το μέρος της μη αναγνωρίσεως όλων των ποσών που είχαν ζητήσει με την αγωγή τους.
3. Επειδή, κατά τη διάταξη του άρθρου 105 του Εισ. Ν.Α.Κ. (π.δ. 456/1984, Α`
164), «Για παράνομες πράξεις ή παραλείψεις των οργάνων του Δημοσίου κατά την άσκηση της δημόσιας εξουσίας που τους έχει αναταθεί, το Δημόσιο ενέχεται σε αποζημίωση, εκτός εάν η πράξη ή η παράλειψη έγινε κατά παράβαση διάταξης που υπάρχει για χάρη του γενικού συμφέροντος …». Περαιτέρω, ο Αστικός Κώδικας ορίζει στο άρθρο 298 του Αστικού Κώδικα «Η αποζημίωση περιλαμβάνει τη μείωση της υπάρχουσας περιουσίας του δανειστή (θετική ζημία), καθώς και το διαφυγόν κέρδος. Τέτοιο κέρδος λογίζεται εκείνο που προσδοκά κανείς με πιθανότητα σύμφωνα με τη συνηθισμένη πορεία των πραγμάτων ή τις ειδικές περιστάσεις και ιδίως τα προπαρασκευαστικά μέτρα που έχουν ληφθεί», στο άρθρο 929 ότι «Σε περίπτωση βλάβης του σώματος ή της υγείας προσώπου η αποζημίωση περιλαμβάνει, εκτός από τα νοσήλια και τη ζημία που έχει ήδη επέλθει, οτιδήποτε ο παθών θα στερείται στο μέλλον ή θα ξοδεύει επιπλέον εξαιτίας της αύξησης των δαπανών του …», στο άρθρο 931 ότι «Η αναπηρία ή η παραμόρφωση που προξενήθηκε στον παθόντα λαμβάνεται ιδιαίτερα υπόψη κατά την επιδίκαση της αποζημίωσης αν επιδρά στο μέλλον του», και στο άρθρο 932 ότι «Σε περίπτωση αδικοπραξίας, ανεξάρτητα από την αποζημίωση για την περιουσιακή ζημία, το δικαστήριο μπορεί να επιδικάσει εύλογη κατά τη κρίση του χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης. Αυτό ισχύει ιδίως για εκείνον που έπαθε προσβολή της υγείας, τιμής ή της αγνείας του ή στερήθηκε την ελευθερία του. Σε περίπτωση θανάτωσης προσώπου η χρηματική αυτή ικανοποίηση μπορεί να επιδικασθεί στην οικογένειά του θύματος λόγω ψυχικής οδύνης.»
4. Επειδή, από τις διατάξεις αυτές προκύπτει ότι το Δημόσιο ευθύνεται σε αποζημίωση για τη ζημία που προκαλείται σε φυσικό ή νομικό πρόσωπο από την έκδοση μη νόμιμης εκτελεστής διοικητικής πράξεως ή από την μη νόμιμη παράλειψη εκδόσεως τέτοιας πράξεως ή από μη νόμιμες υλικές ενέργειες ή μη νόμιμες παραλείψεις οφειλομένων υλικών ενεργειών εκ μέρους των οργάνων του, στις περιπτώσεις που αυτές προέρχονται από την οργάνωση και λειτουργία των δημοσίων υπηρεσιών και δεν συνάπτονται με την ιδιωτική διαχείριση του Δημοσίου ούτε οφείλονται σε προσωπικό πταίσμα οργάνου του που ενήργησε εκτός του κύκλου των υπηρεσιακών του καθηκόντων (ΣτΕ 2796/2006 7μ., 1147/2005, 2774/1999, 3045/1992 Ολ., ΑΕΔ 3/2004, 5/1995). Σε περίπτωση βλάβης του σώματος ή της υγείας φυσικού προσώπου από παράνομες ενέργειες ή παραλείψεις οργάνων του Δημοσίου, υποκείμενο του προσβληθέντος δικαιώματος και επομένως δικαιούχος της αποζημιώσεως είναι μόνον ο παθών (ΣτΕ 2797/2006 7μ.). Η αποζημίωση του παθόντος περιλαμβάνει τις δαπάνες νοσηλείας του και ό,τι, εφεξής, θα δαπανά επιπλέον εξ αιτίας της καταστάσεως της υγείας του, τη θετική ζημία που έχει ήδη επέλθει και την αποθετική ζημία αυτού από διαφυγόντα κέρδη. Ως διαφυγόν κέρδος λογίζεται εκείνο που προσδοκά κανείς με πιθανότητα, σύμφωνα με τη συνήθη πορεία των πραγμάτων ή τις ειδικές περιστάσεις και ιδίως τα προπαρασκευαστικά μέτρα που έχουν ληφθεί. Προκειμένου περί του διαφυγόντος κέρδους, το οποίο, κατά κανόνα, δεν είναι επιδεκτικό πλήρους δικανικής πεποιθήσεως, επιτρέπεται στο δικαστή να αρκεσθεί
στην πιθανότητα μελλοντικής αποκτήσεώς του, η οποία υφίσταται όταν συντρέχουν
ικανοί λόγοι που συνηγορούν υπέρ της αλήθειας και δεν προκύπτει κάτι περί του
αντιθέτου (ΣτΕ 1479, 1410/2006). Τα περιστατικά που προσδιορίζουν την προσδοκία ορισμένου κέρδους, με βάση, την κατά τη συνήθη πορεία των πραγμάτων, πιθανότητα, καθώς και οι ειδικές περιστάσεις και τα ληφθέντα προπαρασκευαστικά μέτρα, πρέπει, κατά το άρθρο 73 παρ. 1 του Κώδικα Διοικητικής Δικονομίας, που κυρώθηκε με το άρθρο πρώτο του ν. 2717/1999 (Α` 97), να εκτίθενται στην προσφυγή. Απαιτείται, δηλαδή, η εξειδικευμένη και λεπτομερής, κατά περίπτωση, μνεία των συγκεκριμένων περιστατικών, περιστάσεων
και μέτρων, που καθιστούν πιθανό το κέρδος ως προς τα επί μέρους κονδύλια καθώς και ιδιαίτερη επίκληση των κονδυλίων αυτών. (ΣτΕ 1479/2006). Επίσης, ο παθών σε περίπτωση αναπηρίας ή παραμόρφωσής του η οποία επιδρά στο οικονομικό
του μέλλον έχει επί πλέον και αυτοτελή αξίωση για πρόσθετη αποζημίωση (ΣτΕ 3463/2004). Αντίθετα εκείνος που εμμέσως ζημιώθηκε από την παράνομη ενέργεια ή παράλειψη των οργάνων του Δημοσίου έχει αξίωση αποζημιώσεως μόνον στις περιπτώσεις εκείνες που προβλέπεται ειδικώς από διάταξη νόμου (άρθρα 928 εδαφ. β` και 929 εδαφ. β` Α.Κ.) (βλ. ΣτΕ 2796/2006 7μ., Α.Π. 18/2004 Ολ, 61 και 900/1991). Περαιτέρω, ο αμέσως ζημιωθείς από την παράνομη πράξη ή παράλειψη των οργάνων του Δημοσίου, δικαιούται επί πλέον και εύλογη χρηματική
ικανοποίηση λόγω της ηθικής βλάβης την οποία υπέστη, κατά την ουσιαστική, περί του ζητήματος τούτου, κρίση των δικαστηρίων της ουσίας, η οποία δεν ελέγχεται κατ` αναίρεση, αφού σχηματίζεται από την εκτίμηση πραγματικών γεγονότων χωρίς την υπαγωγή του πορίσματος σε νομική έννοια, ώστε να μπορεί να νοηθεί εσφαλμένη εφαρμογή του νόμου (ΣτΕ. 2256/2006, 2727/2003, 1222,1223/2002, 740/2001, 2463/1998). Ελέγχεται, όμως, κατ` αναίρεση η κρίση των δικαστηρίων της ουσίας αν, κατά τον προσδιορισμό του ποσού της χρηματικής
ικανοποίησης, ελήφθησαν υπόψη περιστατικά που δεν ήταν επιτρεπτό να συνεκτιμηθούν για τον σχηματισμό της κρίσης αυτής ή αν δεν συνεκτιμήθηκαν γεγονότα τα οποία είχαν τεθεί υπόψη τους και τα οποία επιδρούν στον προσδιορισμό του ποσού της χρηματικής ικανοποιήσεως (ΣτΕ 2796/2006 7μ). Επίσης, η σχετική κρίση των δικαστηρίων της ουσίας ελέγχεται και ως προς το εάν είναι σύμφωνη με την αρχή της αναλογικότητας, με την έννοια ότι τα δικαστήρια της ουσίας δεν πρέπει ούτε να υποβαθμίζουν την απαξία της παράνομης πράξεως, παραλείψεως, υλικής ενέργειας ή παραλείψεως οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας με την επιδίκαση ασήμαντα χαμηλών ποσών, ούτε να καταλήγουν
με ακραίες εκτιμήσεις, στον υπέρμετρο πλουτισμό του ενός μέρους. (Σ.τ.Ε. 2256/2006. πρβλ. Α.Π. 43/2005). Τέτοια αξίωση χρηματικής ικανοποίησης, λόγω ηθικής βλάβης, δεν έχει ο εμμέσως ζημιωθείς τρίτος (Σ.τ.Ε. 2796/2006 7μ., Α.Π. 18/2004 Ολ.).
5. Επειδή, με την προσβαλλομένη απόφαση έγιναν δεκτά τα εξής: O πρώτος των αναιρεσειόντων – αναιρεσιβλήτων ………………… γεννήθηκε το έτος 1977,
και το έτος 1995 κατατάχθηκε στον Ελληνικό Στρατό με την ειδικότητα του εργαλειομηχανικού, ενώ, πριν από την κατάταξή του, είχε αποκτήσει, από το Κ.Ε.Τ.Ε.Κ. Ωραιοκάστρου, την ειδικότητα του τορναδόρου. Στις 21.10.1996 κατόπιν εντολής του Διοικητή του ΤΥΠ/ΛΤΧ, στο οποίο υπηρετούσε, στη Νέα Σάντα
του Νομού Κιλκίς, εμφανίσθηκε στον Διευθυντή της Λέσχης Αξιωματικών Φρουράς Νέας Σάντας, ο οποίος, κατόπιν εντολής του υποδιοικητή της Ταξιαρχίας, του ανέθεσε την επισκευή της σκεπής στου κτιρίου της Λέσχης. Για να ανέλθη στην σκεπή, σε ύψος τριών (3) μέτρων από το έδαφος, διετέθη στον πρώτο αναιρεσείοντα – αναιρεσίβλητο τυποποιημένη σκαλωσιά ύψους μόλις 2,40 μέτρων την οποία και χρησιμοποίησε. Μετά το πέρας των εργασιών, ο αναιρεσείων αυτός,
λόγω του ότι το ύψος της σκαλωσιάς δεν έφθανε μέχρι τη σκεπή, επιχείρησε με το άκρο των ποδών του στα τυφλά να πατήσει σε σταθερό σημείο της σκαλωσιάς για να κατέλθει. Στην προσπάθειά του, όμως, αυτή, κατέπεσε στο έδαφος και τραυματίσθηκε σοβαρά, υποστάς κάταγμα – εξάρθρημα Θ10- Θ11 σπονδύλων με συνοδό παραπληγία, με συνέπεια την πλήρη νέκρωση του σώματός του από την οσφυϊκή χώρα μέχρι του κατωτάτου άκρου των ποδών. Το ατύχημα αυτό κρίθηκε, τόσο πρωτοδίκως όσο και κατ` έφεση, ότι οφείλεται αποκλειστικά και μόνον σε παράνομη παράλειψη των οργάνων του Δημοσίου να λάβουν τα προβλεπόμενα από το π.δ. 778/1980 (Α` 193) μέτρα για την ασφαλή εκτέλεση τέτοιων οικοδομικών εργασιών. Με την αγωγή του ο πρώτος αναιρεσείων – αναιρεσίβλητος ζήτησε α) αποζημίωση 12.914.000 δραχμών για τις αποδοχές που θα κέρδιζε από την εργασία
του ως τορναδόρου στην επιχείρηση του ………………… στην οποία, όπως προέβαλε, εργαζόταν πριν από τη στράτευσή του καθώς και στο σιδηρουργείο του πατέρα του, από τις 24.6.1997, οπότε θα απελύετο, μέχρι την έγερση της αγωγής
του στις 24.5.2000, β) το ποσό των 7.728.000 δραχμών για βελτίωση τροφής από 21.10.1996 μέχρι την έγερση της αγωγής, γ) το ποσό των 2.235.000 δραχμών που κατέβαλε στην ……………….. από 20.12.1999 μέχρι την έγερση της αγωγής
ως συνοδό – βοηθό δ) το ποσό των 100.000.000 δραχμών ως πρόσθετη αποζημίωση του άρθρ. 931 του Α.Κ. και ε) για χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης, όπως περιόρισε το ποσό της με το πρωτόδικο υπόμνημά του, δραχ. 199.999.000. Πρωτοδίκως απερρίφθησαν ως αναπόδεικτα τα υπό στοιχεία α`, β` και γ` κονδύλια, ενώ κρίθηκε ότι ο αναιρεσείων – αναιρεσίβλητος αυτός δικαιούται ως πρόσθετη αποζημίωση, κατά το άρθρο 931 Α.Κ., το ποσό των 25.000.000 δραχμών και ως χρηματική ικανοποίησή του, λόγω ηθικής βλάβης, το ποσό των 75.000.000 δραχμών. Περαιτέρω, εκ του συνολικού αυτού ποσού των 100.000.000 δραχμών ειδικώς για το μισό εξ 146.735,14 ευρώ (50.000.0000 δραχ.) ορίσθηκε ότι θα καταβληθεί σε αυτόν νομιμοτόκως από την επίδοση της αγωγής μέχρις εξοφλήσεως.
Ειδικώς, για ποσό 14.673,50 ευρώ κηρύχθηκε προσωρινώς εκτελεστή η πρωτόδικη απόφαση. Εξάλλου, με την πρωτόδικη απόφαση απερρίφθη η αγωγή ως προς τους λοιπούς δύο αναιρεσείοντες, γονείς του πρώτου, οι οποίοι, συνεπεία του τραυματισμού του υιού τους, είχαν ζητήσει χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης. Κατά της πρωτοδίκου αποφάσεως άσκησαν εφέσεις αμφότεροι οι διάδικοι. Το διοικητικό εφετείο απέρριψε την έφεση του Ελληνικού Δημοσίου, ενώ δέχθηκε εν μέρει την έφεση των ιδιωτών αναιρεσειόντων – αναιρεσιβλήτων. Ειδικότερα το
διοικητικό εφετείο έκρινε ότι ορθά είχε απορριφθεί πρωτοδίκως το κονδύλιο για
διαφυγόντα κέρδη, διότι δεν είχαν προσκομισθεί αποδεικτικά στοιχεία της επικαλούμενης εργασίας του παθόντος πρώτου αναιρεσείοντος – αναιρεσιβλήτου, πριν από τη στράτευσή του, στην επιχείρηση του ……………….. και στο σιδηρουργείο του πατέρα του. Επίσης, απέρριψε τα κονδύλια για βελτίωση τροφής
και δαπάνη πρόσληψης συνοδού, ως αναπόδεικτα με την αιτιολογία ότι δεν είχε προσκομισθεί κανένα σχετικό αποδεικτικό στοιχείο. Περαιτέρω, το δικάσαν δικαστήριο, αφού έλαβε υπόψη του την βαρεία σωματική βλάβη που υπέστη ο πρώτος αναιρεσείων – αναιρεσίβλητος, τη μικρή πιθανότητα περαιτέρω βελτίωσης,
ότι η αναπηρία του, κατά τα διδάγματα της κοινής πείρας, θα επιδράσει δυσμενώς στο μέλλον του και θα επηρεάσει δυσμενώς την επαγγελματική, οικονομική και κοινωνική του ζωή και εξέλιξη, ενόψει δε της σοβαρότητάς της, θα δημιουργήσει σοβαρές δυσκολίες για εύρεση εργασίας, σύναψη σχέσεων και δημιουργία οικογένειας, συνεκτιμώντας προσέτι την αποκλειστική υπαιτιότητα των οργάνων του Δημοσίου και την κοινωνική και οικονομική κατάσταση των διαδίκων μερών, έκρινε ότι ορθά είχε καθορισθεί το ποσό της πρόσθετης, κατά το άρθρο 931 του Α.Κ., αποζημίωσης στο εύλογο ποσό των 73.367,57 ευρώ (25.000.000 δραχμών) και απέρριψε τον προβληθέντα αντίθετο σχετικό ισχυρισμό.
Επίσης, το διοικητικό εφετείο, αφού έλαβε υπόψη του την βαρύτητα της βλάβης της υγείας του παθόντος αναιρεσείοντος – αναιρεσιβλήτου, την επίδραση επί της
προσωπικότητός του, το νεαρό της ηλικίας του, τις συνθήκες του ατυχήματος, το
είδος και την έκταση της αναπηρίας και την επίδραση επί της ψυχικής του υγείας καθώς και την κοινωνική και οικονομική κατάσταση αυτού και του Δημοσίου, έκρινε ότι ορθά είχε καθορισθεί το ποσό της χρηματικής του ικανοποίησης, λόγω ηθικής βλάβης, σε 220.102,71 ευρώ (75.000.000 δραχμών), το
οποίο, ενόψει των στοιχείων που εκτιμήθηκαν κρίθηκε ως εύλογο, απορρίπτοντας τον αντίθετο ισχυρισμό αυτού. Τέλος, το εφετείο έκρινε ότι το ποσό των 146.735,14 ευρώ για το οποίο πρωτοδίκως είχε υποβληθεί αναγνωριστικό αίτημα, οφείλετο στον παθόντα νομιμοτόκως από την επίδοση της αγωγής και μέχρις εξοφλήσεως, κατ` αποδοχήν σχετικού ισχυρισμού. Εξάλλου, το δικάσαν εφετείο έκρινε ότι ο δεύτερος και η τρίτη των αναιρεσειόντων – αναιρεσιβλήτων, γονείς
του παθόντος, δικαιούνται χρηματική ικανοποίηση, λόγω της ηθικής βλάβης που υπέστησαν από τον τραυματισμό του υιού τους, και αναγνώρισε σε καθένα το ποσό
των 20.000,00 ευρώ νομιμοτόκως από την επίδοση της αγωγής, κατά μερικήν παραδοχήν σχετικού ισχυρισμού τους.
6. Επειδή, από τον πρώτο αναιρεσείοντα – αναιρεσίβλητο προβάλλεται ότι κατά τον προσδιορισμό του ποσού της χρηματικής ικανοποίησης λόγω ηθικής βλάβης και
της πρόσθετης αποζημίωσης, παρεβιάσθησαν τα ακραία όρια της διακριτικής ευχέρειας που παρέχονται, στα δικαστήρια της ουσίας, από τα άρθρα 929 και 931
του Α.Κ. και η σχέση αναλογίας που πρέπει να υπάρχει μεταξύ της χρηματικής ικανοποίησης και του είδους της προσβολής, της έκτασης της βλάβης, των ιδιαιτέρων προσωπικών και οικονομικών συνθηκών του ζημιώσαντος και του ζημιωθέντος, του βαθμού πταίσματος του ζημιώσαντος και του τυχόν συντρέχοντος
πταίσματος του υπευθύνου, της συμπεριφοράς του μετά την αδικοπραξία, του είδους, της ένστασης και των συνεπειών της βλάβης στη σωματική ακεραιότητα και ψυχική υγεία του θύματος και στην επαγγελματική και κοινωνική εξέλιξη αυτού. Ο ισχυρισμός αυτός είναι απορριπτέος ως αβάσιμος, διότι όλα τα ανωτέρω
στοιχεία ελήφθησαν υπόψη και συνεκτιμήθηκαν από το διοικητικό εφετείο κατά τον προσδιορισμό τόσο της χρηματικής ικανοποίησης, λόγω ηθικής βλάβης, όσο και της πρόσθετης αποζημίωσης. Εξάλλου, τα προσδιορισθέντα ποσά δεν είναι υπερμέτρως χαμηλά και όλως ασήμαντα για την εκπλήρωση των σκοπών για τους οποίους αναγνωρίσθηκαν ώστε να υποβαθμίζεται η απαξία της παράνομης παράλειψης των οργάνων του Δημοσίου. Προβάλλεται, επίσης, ότι η προσβαλλόμενη
απόφαση παραβίασε το άρθρο 4 παρ. 1 του Συντάγματος, διότι σε παρόμοια περίπτωση σωματικής βλάβης ετέρου προσώπου ηλικίας 19 ετών κατόπιν τραυματισμού του από αστυνομικό, το Διοικητικό Εφετείο Αθηνών με την 2236/2005 απόφασή του επιδίκασε στον παθόντα χρηματική ικανοποίηση 450.000 ευρώ. Ο ισχυρισμός αυτός είναι απορριπτέος ως αβάσιμος ενόψει της αυτοτέλειας
κάθε περιπτώσεως και των πραγματικών περιστατικών εκάστης, τα οποία ελήφθησαν
υπόψη από τα δικαστήρια της ουσίας για τον προσδιορισμό της εύλογης χρηματικής ικανοποίησης.
7. Επειδή, περαιτέρω προβάλλεται ότι κατ` εσφαλμένη ερμηνεία κι εφαρμογή του
άρθρου 929 του Α.Κ. απερρίφθησαν τα κονδύλια για αμοιβή προσληφθέντος συνοδού
και βελτίωση τροφής. Ο ισχυρισμός αυτός είναι απορριπτέος, διότι τα κονδύλια αυτά απερρίφθησαν ως αναπόδεικτα, η αιτιολογία δε αυτή της προσβαλλομένης αποφάσεως δεν πλήσσεται. Τέλος, προβάλλεται ότι κατ` εσφαλμένη εφαρμογή του νόμου και αναιτιολογήτως δεν επιδικάσθηκαν διαφυγόντα κέρδη ενόψει της κατοχής από τον παθόντα, πριν από την κατάταξή του, πτυχίου τορναδόρου από το
Κ.Ε.Τ.Ε.Κ. Ωραιοκάστρου και της απασχολήσεώς του, πριν από την στράτευσή του,
στην επιχείρηση του ………. και στο σιδηρουργείο του πατέρα του, καθώς και
της ειδικότητας του εργαλειομηχανικού που είχε αποκτήσει. Ο ισχυρισμός αυτός είναι βάσιμος, διότι η προσβαλλομένη απόφαση, εβάσισε την απόρριψη του σχετικού κονδυλίου μόνο στη μη απόδειξη του ισχυρισμού του παθόντος ότι, πριν
από τη στράτευσή του, εργαζόταν στην επιχείρηση του …………….. και το σιδηρουργείο του πατέρα του, χωρίς, όμως, να συνεκτιμήσει και τα πτυχία ειδικότητας, τορναδόρου και εργαλειομηχανικού, που δέχθηκε ότι είχε αποκτήσει
ο παθών και, βάσει αυτών και των λοιπών περιστάσεων, να πιθανολογήσει, περαιτέρω, περί των δυνατοτήτων επαγγελματικής απασχολήσεως που του παρείχετο, κατά τη συνήθη πορεία των πραγμάτων. Συνεπώς, ως προς το κονδύλιο αυτό η προσβαλλομένη απόφαση είναι ανεπαρκώς αιτιολογημένη και πρέπει να αναιρεθεί.
8. Επειδή, το άρθρο 21 του Διατάγματος της 26.6/10.7.1944 «περί Κώδικος των νόμων περί δικών του Δημοσίου» (Α` 139) ορίζει ότι «Ο νόμιμος και ο της υπερημερίας τόκος ορίζεται εις…. Ο ειρημένος τόκος άρχεται από της επιδόσεως της αγωγής.». Εξάλλου, κατά τη διάταξη του άρθρου 71 του Κ.Δ.Δ. (ν.
2717/1999 – Α` 97) «Αγωγή μπορεί να ασκήσει εκείνος που έχει, κατά του Δημοσίου …, χρηματική αξίωση από έννομη σχέση δημοσίου δικαίου», κατά τη διάταξη του άρθρου 197 αυτού, η εκδιδόμενη επί αγωγής τελεσίδικη και ανέκκλητη απόφαση που δεν υπόκειται σε ανακοπή ερημοδικίας, εξοπλίζεται με δύναμη δεδικασμένου, μόνη, όμως, η απόφαση επί καταψηφιστικής αγωγής συνιστά,
κατά τη διάταξη του άρθρου 199 παρ. 1 του ίδιου κώδικα, τίτλο εκτελεστό. Από τον συνδυασμό των ως άνω διατάξεων συνάγεται ότι για την έναρξη της τοκογονίας αρκεί η γένεση επιδικίας με την άσκηση αγωγής από την οποία και αρχίζει η αμφισβήτηση ως προς την ύπαρξη της αξιούμενης απαιτήσεως και η επίδοση αυτής στο Δημόσιο, από την οποία αυτό λαμβάνει γνώση της αμφισβητήσεως. Εφόσον δε ο νόμος δεν συνδέει την έννομη συνέπεια της τοκογονίας λόγω επιδικίας με καταψηφιστικό αίτημα της αγωγής, αλλά μόνο με την γένεση τη επιδικίας, η συνέπεια αυτή επέρχεται τόσο επί καταψηφιστικής όσο και επί αναγνωριστικής αγωγής (ΣτΕ 3141/2006 Ολ.). Συνεπώς, ο ισχυρισμός του αναιρεσείοντος – αναιρεσιβλήτου Ελληνικού Δημοσίου ότι κατ` εσφαλμένη ερμηνεία κι εφαρμογή του νόμου κρίθηκε, με την προσβαλλομένη απόφαση, ότι το Δημόσιο οφείλει εντόκως το πρωτοδίκως αναγνωρισθέν στον παθόντα ………….
ποσό χρηματικής ικανοποίησης λόγω ηθικής βλάβης και πρόσθετης αποζημίωσης εξ 146.735,14 ευρώ, είναι απορριπτέος ως αβάσιμος.
9. Επειδή, εξάλλου, προβάλλεται από το Ελληνικό Δημόσιο ότι κατ` εσφαλμένη ερμηνεία κι εφαρμογή του νόμου αναγνωρίσθηκε χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης στο δεύτερο και την τρίτη των αναιρεσειόντων – αναιρεσιβλήτων, γονείς του παθόντος. Ο ισχυρισμός αυτός είναι βάσιμος, διότι, σύμφωνα με όσα εκτέθηκαν στη σκέψη αριθ. 4, χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης δικαιούται μόνον ο αμέσως ζημιωθείς από την παράνομη ενέργεια των οργάνων του
Δημοσίου, όχι δε και τα τρίτα πρόσωπα που εμμέσως υφίστανται ηθική βλάβη, συνεπεία της ζημίας που επήλθε από την παράνομη ενέργεια στον αμέσως ζημιωθέντα. Συνεπώς, πρέπει να αναιρεθεί η προσβαλλόμενη απόφαση και ως προς το μέρος αυτό.
10. Επειδή, κατόπιν των ανωτέρω, πρέπει, να γίνει εν μέρει δεκτή η αίτηση των αναιρεσειόντων – αναιρεσιβλήτων ιδιωτών ως προς τον ……………. και να απορριφθεί ως προς τους λοιπούς αναιρεσείοντες, να γίνει εν μέρει δεκτή η αίτηση του αναιρεσείοντος – αναιρεσιβλήτου Ελληνικού Δημοσίου, να αναιρεθεί η
προσβαλλομένη απόφαση ως προς το κεφάλαιο της μη αναγνωρίσεως διαφυγόντων κερδών στον ………………. καθώς κι ως προς το κεφάλαιο της αναγνωρίσεως
χρηματικής ικανοποίησης λόγω ηθικής βλάβης στους γονείς αυτού ………….. και ………………., και να παραπεμφθεί η υπόθεση στο δικαστήριο που την εξέδωσε για νέα νόμιμη κρίση. Περαιτέρω, λόγω της εν μέρει νίκης και ήττας εκατέρου των διαδίκων μερών, πρέπει να συμψηφισθεί η δικαστική δαπάνη.
Διά ταύτα
Συνεκδικάζει τις υπό κρίση αιτήσεις.