ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΑΠΟ ΕΡΓΑ ΚΑΙ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΧΡΗΣΕΙΣ ΓΗΣ
Είναι η υπο του νόμου επιτρεπόμενη χρήση του εδάφους και των συστατικών αυτού (κτιρίων κλπ).
Ειδικά για τις αδειοδοτήσεις και τις χρήσεις γης έχει θεσπιστεί το πλέγμα των κανόνων δικαίου των Νόμων 1650/1986 και 4014/11, αλλά και ο νεοπαγής 4269/2014.
Ο Νόμος 1650/1986 θεσπίζει το γενικό πλαίσιο προστασίας του περιβάλλοντος. Ενώ οι λοιποί νόμοι το νομοθετικό πλαίσιο για την περιβαλλοντική αδειοδότηση έργων και δραστηριοτήτων.
Ο Ν. 1650/1986 για πρώτη φορά διέκρινε σε τρείς κατηγορίες τα έργα και τις δραστηριότητες και θέσπισε την προέγκριση χωροθέτησης και την έγκριση ως σύνθετη διοικητική ενέργεια (ΣτΕ ΣτΕ 2489/06, 3619/1995 Ολομ) απαραίτητα για την άδεια εγκατάστασης μιας επιχειρήσεως που ενέπιπτε στην κατηγορία Α , δυνητική δε για τα έργα της κατηγορίας Β΄(με εξαίρεση βιομηχανικές περιοχές κλπ). Έχει εκτελεστό χαρακτήρα η πράξη προεγκρίσεως χωροθετήσεως για έργα ή εγκαταστάσεις της Α’ Κατηγορίας της κυα 69269/90. Προαπαιτούμενο της επιστημονικής εγκυρότητας Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων είναι η συμμετοχή στην κατάρτισή της των επιστημόνων εκείνων, οι οποίοι έχουν την απαιτούμενη ειδικότητα για την εξέταση των επιπτώσεων του έργου ή της δραστηριότητας. 258/2004 Ολομ.
Προέγκριση χωροθετήσεως απαιτείται και για έργα εκτελούμενα επί αιγιαλού, λόγω της ιδιότητός του ως ευπαθούς οικοσυστήματος, ακόμη και όταν πρόκειται για έργο για το οποίο δεν απαιτείται τέτοια προέγκριση από τον ν 1650/86. 3099/2005 Ε.
Παράλληλα όρισε ως υποχρεωτική για τον επιχειρηματία την Μελέτη Περιβαλλοντικών επιπτώσεων, που πρέπει να την υποβάλλει πριν την προέγκριση χωροθέτησης.
Κατ΄αρχήν ο καθορισμός χρήσεων γης συνιστά θεμιτό περιορισμό του προορισμού του ακίνητου εφόσον δεν διαταράσσει την δίκαιή ισορροπία και δεν οφείλεται αποζημίωση. Εφόσον όμως από τις καθοριζόμενες χρήσεις γης περιορίζεται ουσιωδώς ο προορισμός εκμετάλλευσης του ακινήτου τότε κατά το άρθρο 22 του Ν.1650/1986 πρέπει ο κύριος να υποβάλλει αίτημα στη Διοίκηση (Υπουργό ΠΕΧΩΔΕ και Οικονομικών) που υποχρεούται να το εξετάσει και κατά διακριτική ευχέρεια να αποφασίσει εάν πρέπει να του χορηγήσει αποζημίωση ή ανταλλαγή με άλλο ακίνητο ή μεταφορά συντελεστή δόμησης.Εάν ο κύριος δεν θεωρεί ικανοποιητική τη λύση μπορεί μετά να ασκήσει αγωγή. Η πρόωρη αγωγή είναι αβάσιμη , δεδομένου ότι η διοίκηση δεν έχει ακόμη ενεργήσει και άρα δεν μπορεί να υποστηριχθεί ότι παρανομεί. Εξ άλλου εάν η διοίκηση δεν απαντήσει διαπράττει ΠΝΟΕ (ΣτΕ 1833/2017, Ε τμ. 7μ).
Κάθε δραστηριότητα της Α κατηγορίας απαιτούσε προηγούμενη εκτίμηση περιβαλλοντικών όρων.Από το άρθρο 24 παρ 1 Σ και τις αρχές της προφύλαξης και της πρόληψης που πηγάζουν από την ΣυνθΕΚ, καθώς και τις σχετικές οδηγίες, πηγάζει υποχρέωση προηγούμενης εκτιμήσεως, κατά τη διαδικασία του ν 1650/86, των επιπτώσεων από την εγκατάσταση κεραιών κινητής τηλεφωνίας στο φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον προκειμένου να χορηγηθεί άδεια εγκατάστασης κεραίας κινητής τηλεφωνίας. Η τήρηση της διαδικασίας αυτής δεν καθίσταται περιττή εκ του ότι η νομοθεσία περί κεραιών χορηγεί νομοθετική εξουσιοδότηση για την έκδοση κανονιστικής αποφάσεως περί εφαρμογής ειδικών μέτρων προφυλάξεως του κοινού. 1264/2005 Ολομ.
Η αρχή του περιβαλλοντικού κεκτημένου επέβαλλε βάσει του άρθρου 24 Σ ότι είναι, κατ’ αρχήν, ανεπίτρεπτη κάθε επιδείνωση του καθεστώτος προστασίας όρους ως ευπαθούς οικοσυστήματος, είτε με μείωση της επιφανείας των ζωνών προστασίας είτε με την επιβάρυνσή τους με ασυμβίβαστες προς τον προορισμό του ορεινού χώρου δραστηριότητες, είναι δε περαιτέρω ανεκτή τέτοια επιδείνωση εάν, μετά από τη στάθμιση άλλων παραγόντων που ανάγονται στο γενικότερο δημόσιο και εθνικό συμφέρον, διαπιστώνεται αιτιολογημένα η ανάγκη να επιτραπεί η κατασκευή έργου, η ωφέλεια από το οποίο υπερακοντίζει τους κινδύνους από τη μείωση της περιβαλλοντικής προστασίας και υπό την προϋπόθεση ότι εξαντλήθηκαν όλα τα άλλα δυνατά μέσα για την επιδίωξη του γενικώτερου σκοπού δημόσιου συμφέροντος. 1672/2005 Ολομ.
Μη νομίμως εγκρίνονται περιβαλλοντικοί όροι εκτελέσεως έργου – ξενοδοχείο – σε περιοχή για την οποία η Διοίκηση έχει, κατ’ αρχήν, θεωρήσει ότι απαιτείται η ένταξη στις προστατευτικές διατάξεις του ν 1650/86 και ο καθορισμός των όρων προστασίας της, έχει δε ολοκληρωθεί σχετική ειδική περιβαλλοντική μελέτη χωρίς να έχει ακόμη εκδοθεί το σχετικό Προεδρικό Διάταγμα. 2213/2006 Ε.
Για την χορήγηση άδειας εγκαταστάσεως φωτοβολταϊκού σταθμού παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας απαιτείται, μεταξύ άλλων, και η εξέταση και εκτίμηση των περιβαλλοντικών και άλλων επιπτώσεων από την εγκατάσταση σταθμού στην πέριξ αυτού περιοχή, η εκτίμηση δε αυτή γίνεται, κατ’ αρχήν, κατά το στάδιο της εγκρίσεως των περιβαλλοντικών όρων εγκαταστάσεως και λειτουργίας του, που γίνεται σύμφωνα με τους ορισμούς του ν 1650/86. Κατά την αξιολόγηση αυτή λαμβάνονται υπ’ όψιν οι όροι των Περιφερειακών Πλαισίων Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης των περιφερειών της χώρας καθώς και το Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού για τις ΑΠΕ. 1226/2014 Ε.
Συνιστά ακυρωτική διαφορά υπαγόμενη στην γενική ακυρωτική αρμοδιότητα του ΣτΕ η προσβολή προεδρικού διατάγματος, στο οποίο σωρεύονται α) ειδικό σχέδιο χωρικής ανάπτυξης δημοσίου ακινήτου και β) οι περιβαλλοντικοί όροι του σχεδίου, από τις οποίες η πρώτη είναι μικτού περιεχομένου, ήτοι ατομική γενικής εφαρμογής και κανονιστική και η δεύτερη ατομικού χαρακτήρα αρρήκτως συνδεδεμένη με την πρώτη. Η στρατηγική μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων υπόκειται στον ακυρωτικό έλεγχο υπό τους ίδιους όρους που ισχύουν για οποιαδήποτε μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων (όπως αιτιολογία, τήρηση ουσιωδών τύπων διαδικασίας, εφαρμογή παραδεκτών επιστημονικών μεθόδων). Το γεγονός ότι το προστατευόμενο είδος ζώου (βίδρα) δεν χρησιμοποιεί συγκεκριμένο υγρότοπο ως σταθερό ενδιαίτημα, αλλά η παρουσία του εκεί είναι σποραδική – εποχική, σε συνδυασμό με την πρόνοια της ΣΜΠΕ για την προστασία του υγροβιότοπου καθιστά το ΕΣΧΑΔΑ σύμφωνο με το άρθρο 24 παρ 1 Σ και τους λοιπούς κανόνες του ενωσιακού και διεθνούς δικαίου, καθόσον λαμβάνεται η προσήκουσα μέριμνα για την προστασία του συγκεκριμένου είδους μέσα από μία πλήρως τεκμηριωμένη μελέτη. Επιπλέον τόσο η ΣΜΠΕ όσο και το ΕΣΧΑΔΑ έχουν προβεί σε πλήρη αξιολόγηση των επιπτώσεων του σχεδίου στα συγκεκριμένα είδη ορνιθοπανίδας, καθώς και σε λήψη μέτρων για την αποτροπή ή τον περιορισμό τους. Το ΕΣΧΑΔΑ εναρμονίζεται πλήρως προς τους στόχους και κατευθύνσεις τόσο του Γενικού Χωροταξικού Σχεδίου, όσο και του Ειδικού Χωροταξικού Σχεδίου για τον τουρισμό. 3874/2014 Ολομ.
Κατά την κρίση της ότι η διαδικασία έγκρισης του ΓΠΣ βρίσκεται στο τελικό της στάδιο προκειμένου να παραταθεί η αναστολή έκδοσης οικοδομικών αδειών, η Διοίκηση οφείλει να αξιολογεί με τρόπο ειδικό την τυχόν ύπαρξη, την εξέλιξη και την επιρροή στη διαδικασία αυτή, άλλων διαδικασιών, όπως εκείνης της στρατηγικής περιβαλλοντικής εκτίμησης. 2134/2014 Ε
Η έγκριση των ειδικών χωροταξικών πλαισίων ανατίθεται με το άρθρο 7 παρ 4 ν 2742/99 σε ένα ευρείας συνθέσεως κυβερνητικό συλλογικό όργανο, εξοπλισμένο με επιτελικού και αποφασιστικού χαρακτήρα αρμοδιότητες χωροταξικού σχεδιασμού, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνεται η χάραξη της εθνικής χωροταξικής πολιτικής και η εποπτεία και αξιολόγηση της εφαρμογής της. Συγκεκριμένα, τα ειδικά χωροταξικά πλαίσια, τα οποία αποτελούν την γενική πρόταση χωροταξικής οργάνωσης συγκεκριμένων τομέων παραγωγικών δραστηριοτήτων εθνικής σημασίας, που διατυπώνεται μετά από εκτίμηση των βασικών κατευθύνσεων και προτεραιοτήτων της οικονομικής και αναπτυξιακής πολιτικής της χώρας σε συγκεκριμένους τομείς και των προβλεπομένων επιπτώσεών τους στο φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον, εξειδικεύουν και συμπληρώνουν τις κατευθύνσεις του γενικού πλαισίου, συγκροτούν δε με αυτό ένα συνεκτικό σύνολο γενικών κατευθύνσεων χωροταξικού σχεδιασμού και αειφόρου ανάπτυξης σε εθνικό επίπεδο. Ειδικότερα, τα ειδικά χωροταξικά σχέδια, τα οποία αποτελούν, κατά το σύστημα του νόμου, το δεύτερο στάδιο χωροταξικού σχεδιασμού, περιλαμβάνουν, αφενός επιλογές στρατηγικού χαρακτήρα, συναρτώμενες με μακροπρόθεσμες εκτιμήσεις εντασσόμενες στα προγράμματα οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης που εγκρίνονται από την Ολομέλεια της Βουλής κατά το άρθρο 78 παρ 9 Σ, και, αφετέρου γενικές κατευθύνσεις και ειδικότερες ρυθμίσεις, συνδεόμενες αρρήκτως με τα ανωτέρω ζητήματα, για την θέσπιση των οποίων παρέχεται νομοθετική εξουσιοδότηση στο παραπάνω κυβερνητικό όργανο με τις διατάξεις του ν 2742/99. Περαιτέρω, νομική δεσμευτικότητα αναπτύσσουν όχι μόνον κατά την έγκριση ρυθμιστικών και γενικών πολεοδομικών σχεδίων και κάθε είδους σχεδίων χρήσεως γης, αλλά και κατά την έκδοση εγκρίσεων και αδειών για την εγκατάσταση και λειτουργία έργων ανάπτυξης των σχετικών παραγωγικών δραστηριοτήτων, τόσο οι γενικές κατευθύνσεις που περιέχονται στα ειδικά χωροταξικά σχέδια, αν και καταλείπουν ευρύτατη ευχέρεια κατά την εφαρμογή τους από τα αρμόδια όργανα της Διοίκησης, όσο και οι ειδικότερες ρυθμίσεις των ειδικών χωροταξικών σχεδίων, κατά τρόπο ώστε να μην ανατρέπονται οι βασικές επιλογές και η συνολική ισορροπία των σχεδίων αυτών. Ενόψει τούτων, οι πράξεις έγκρισης ειδικών χωροταξικών σχεδίων υπόκεινται κατ’ αρχήν σε προσβολή με αίτηση ακυρώσεως. Η έγκριση του σχεδίου ή του προγράμματος δεν επιτρέπεται να χωρήσει προ της εγκρίσεως της στρατηγικής μελέτης, με την οποία ολοκληρώνεται η διαδικασία στρατηγικής εκτίμησης, τούτο, όμως, ουδόλως αποκλείει την ταυτόχρονη έγκριση της μελέτης και του σχεδίου, υπό την προϋπόθεση ότι το εγκρίνον όργανο έχει αρμοδιότητα εγκρίσεως τόσο του σχεδίου όσο και της μελέτης. Σε κάθε περίπτωση η ενάσκηση της ευχέρειας αυτής δεν είναι επιτρεπτή αν έχει ως αποτέλεσμα την πλημμελή συμμόρφωση προς τις απαιτήσεις της εθνικής και κοινοτικής νομοθεσίας για τη στρατηγική εκτίμηση. Δεν αποτελεί ρητή απαίτηση των διατάξεων του παραρτήματος III της κυα 107017/06 η διακεκριμένη αναφορά στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των επιμέρους εδαφικών υποδιαιρέσεων της περιοχής μελέτης και των προστατευόμενων από την εθνική και την κοινοτική νομοθεσία περιοχών, ούτε η αναλυτικότερη παρουσίαση των επιπτώσεων που αφορούν κάθε μια εξ αυτών. Από εγκεκριμένα περιφερειακά σχέδια δεν απορρέουν δεσμεύσεις ως προς το περιεχόμενο ειδικών χωροταξικών σχεδίων που εγκρίνονται μεταγενεστέρως. Σταθμοί ΑΠΕ επιτρεπτώς εγκαθίστανται εντός των προβλεπομένων στο άρθρο 19 ν 1650/86 προστατευόμενων περιοχών, εκτός εάν οι περιοχές αυτές έχουν χαρακτηρισθεί ως απόλυτης προστασίας της φύσης ή αποτελούν υγρότοπο Ramsar ή οικότοπο προτεραιότητας του Δικτύου Natura ή πυρήνα εθνικού δρυμού ή κηρυγμένο μνημείο της φύσης ή αισθητικό δάσος. 4189/2014 Ε 7μ.
Δεν απαιτείται προκαταρκτική περιβαλλοντική εκτίμηση στις ήδη θεσμοθετημένες βιομηχανικές περιοχές. Από το άρθρο 24 παρ 1 Σ που επιτάσσει την ανάγκη προστασίας και μετά φειδούς επωφελούς χρησιμοποιήσεως των υδατικών πόρων της Χώρας, επιβάλλεται η εξέταση εναλλακτικών λύσεων που οδηγούν σε αξιοποίηση και όχι σε απώλεια υδατικού πόρου προκειμένου περί έργου διαθέσεως πλεοναζόντων και λιμναζόντων ομβρίων υδάτων. 2466/2008 Ολομ.
Τόσο η εκτίμηση της ανάγκης υποβολής παρατηρήσεων από τις αρμόδιες υπηρεσίες στην, κατά τα λοιπά, πλήρη Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων όσο και το ποιες υπηρεσίες είναι σκόπιμο να προβούν στην διατύπωσή τους ανάγεται στη διακριτική ευχέρεια της αρμόδιας Υπηρεσίας Περιβάλλοντος του ΥΠΕΧΩΔΕ και, ως εκ τούτου δεν θεσπίζεται ουσιώδης τύπος της διαδικασίας. Οι εγκρίσεις περιβαλλοντικών όρων υπόκεινται σε ειδικό νομοθετικό καθεστώς, το οποίο διέπει αποκλειστικά τη διαδικασία εκδόσεως των σχετικών διοικητικών πράξεων, για την οποία δεν εφαρμόζονται συμπληρωματικά άλλες γενικές διατάξεις. 4243/2014 Ε 7μ.
Με το Ν. 3010/2002 καταργήθηκε η προέγκριση χωροθέτησης. Διαδικασία δύο σταδίων δεν είναι ούτε κοινοτική, ούτε συνταγματική απαίτηση ΣτΕ 998/2005 Ολομ., 3688/2009 Ολομ. Είχε προηγηθεί ΣτΕ 998/2005 που είχε κρίνει ότι άρθρο 12 ν 2837/00, κατά το μέρος που καταργεί, ως προς τις εξορυκτικές δραστηριότητες, το αυτοτελές στάδιο της προεγκρίσεως χωροθετήσεως και μεταθέτει την εξέταση όλων των κατά νόμο στοιχείων στο στάδιο της εγκρίσεως των περιβαλλοντικών όρων, δεν παραβιάζει το άρθρο 24 Σ και τις οδηγίες 84/360/ΕΟΚ και 85/337/ΕΟΚ, δεδομένου ότι η διαδικασία έρευνας των περιβαλλοντικών επιπτώσεων συγκεκριμένου έργου σε δύο αυτοτελή στάδια δεν έχει έρεισμα στο Σ ή στις οδηγίες. 998/2005 Ολομ
Τη θέση της ανέλαβε η Προκαταρκτική Περιβαλλοντική Εκτίμηση και Αξιολόγηση (ΠΠΕΑ) η οποία έχει γνωμοδοτική φύση εκτός εάν είναι αρνητική, οπότε έχει εκτελεστό χαρακτήρα και προσβάλλεται.
Με το καθεστώς του Ν. 3010/2002 θα πρέπει ο επιχειρηματίας να υποβάλλει Προκαταρκτική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων για τις περισσότερες κατηγορίες έργων.
Εάν εκδοθεί θετική Προκαταρκτική Περιβαλλοντική Εκτίμηση και Αξιολόγηση (ΠΠΕΑ) τότε ο επιχειρηματίας υποβάλλει Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ) και ακολουθεί από την διοίκηση η Έγκριση Περιβαλλοντικών Όρων (Ε.Π.Ο).
Σύμφωνα με τον Ν. 4014/21.9.11 και την ΥΑ 1958/12 (ΦΕΚ 21/Β/2012) όλα τα έργα και οι δραστηριότητες για τα οποία απαιτείται περιβαλλοντική αδειοδότηση έχουν καταταγεί σε δυο κατηγορίες: την Α (η οποία υποδιαιρείται στις υποκατηγορίες Α1 και Α2) και την Β και σε 12 ομάδες κοινές για όλες τις κατηγορίες. Στην υποκατηγορία Α1 κατατάσσονται τα έργα και οι δραστηριότητες που ενδέχεται να προκαλέσουν πολύ σημαντικές επιπτώσεις στο περιβάλλον, ενώ στην υποκατηγορία Α2 κατατάσσονται τα έργα και οι δραστηριότητες που ενδέχεται να προκαλέσουν σημαντικές επιπτώσεις στο περιβάλλον. Η κατηγορία Β περιλαμβάνει έργα και δραστηριότητες που χαρακτηρίζονται από τοπικές και μη σημαντικές επιπτώσεις στο περιβάλλον.
Οι ομάδες αυτές είναι οι ακόλουθες:
ομάδα 1η: Έργα χερσαίων και εναέριων μεταφορών
ομάδα 2η: Υδραυλικά έργα
ομάδα 3η: Λιμενικά έργα
ομάδα 4η: Συστήματα περιβαλλοντικών υποδομών
ομάδα 5η: Εξορυκτικές δραστηριότητες
ομάδα 6η: Τουριστικές εγκαταστάσεις και έργα αστικής ανάπλασης, κτιριακού τομέα, αθλητισμού και αναψυχής
ομάδα 7η: Πτηνοκτηνοτροφικές εγκαταστάσεις
ομάδα 8η: Υδατοκαλλιέργειες
ομάδα 9η: Βιομηχανικές και συναφείς εγκαταστάσεις
ομάδα 10η: Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας
ομάδα 11η: Μεταφορά ενέργειας, καυσίμων και χημικών ουσιών
ομάδα 12η: Ειδικά έργα και δραστηριότητες
Για την περιβαλλοντική αδειοδότηση έργων και δραστηριοτήτων της Α κατηγορίας, ακολουθείται συνοπτικά η εξής διαδικασία:
Ο φορέας του έργου ή της δραστηριότητας, εφόσον το επιθυμεί, ζητά από την αρμόδια περιβαλλοντική αρχή γνωμοδότηση Προκαταρκτικού Προσδιορισμού Περιβαλλοντικών Απαιτήσεων (ΠΠΠΑ).
Κατόπιν και εφόσον δοθεί θετική γνωμοδότηση ΠΠΠΑ, ή για περιπτώσεις που δεν έχει επιλεγεί από τον φορέα του έργου η υποβολή φακέλου ΠΠΠΑ, υποβάλλεται Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ).
Η ΜΠΕ δημοσιοποιείται και ολοκληρώνεται η διαδικασία διαβούλευσης επ΄αυτής και η αρμόδια περιβαλλοντική αρχή αφού αξιολογήσει και σταθμίσει τις σχετικές γνωμοδοτήσεις και απόψεις συντάσσει την Απόφαση Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων (ΑΕΠΟ) ή την απόφαση απόρριψης.
Οι ΑΕΠΟ για τα έργα και τις δραστηριότητες Α1 υποκατηγορίας είναι αποφάσεις Υπουργού ΠΕΚΑ.Για τα έργα και δραστηριότητες Α2 υποκατηγορίας αρμόδιες υπηρεσίες είναι οι υπηρεσίες περιβάλλοντος των οικείων Αποκεντρωμένων Διοικήσεων και οι ΑΕΠΟ είναι αποφάσεις των Γενικών Γραμματέων αντίστοιχα.
Για την περιβαλλοντική αδειοδότηση έργων και δραστηριοτήτων Β κατηγορίας δεν απαιτείται η υποβολή και αξιολόγηση ΜΠΕ, αλλά υπόκεινται σε Πρότυπες Περιβαλλοντικές Δεσμεύσεις (ΠΠΔ) που αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα των απαιτούμενων κατά περίπτωση αδειών που προβλέπονται για την κατασκευή, εγκατάσταση ή λειτουργία τους.
Έως την έκδοση του συνόλου των επιμέρους κανονιστικών πράξεων που προβλέπονται στο ν. 4014/11, ισχύουν οι μεταβατικές διατάξεις (άρθρο 30 του νόμου).
Η εκπόνηση Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων είναι προαπαιτούμενο βήμα της διαδικασίας περιβαλλοντικής αδειοδότησης για την πραγματοποίηση νέων ή την μετεγκατάσταση ήδη υφισταμένων έργων της κατηγορίας Α. Οι δημόσιες αρχές παρέχουν στον φορέα του έργου ή της δραστηριότητας όλες τις πληροφορίες που έχουν στη διάθεσή τους και μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την εκπόνηση της ΜΠΕ. Αυτός οφείλει να παραδώσει στην αρμόδια περιβαλλοντική αρχή την μελέτη και το σύνολο των πληροφοριών που έχει συλλέξει για την πραγματοποίησή τους, με ρητή αναφορά στις πηγές από τις οποίες προήλθε η πληροφορία αυτή.
Το περιεχόμενο της ΜΠΕ και τα συνοδευτικά στοιχεία των φακέλων ανά κατηγορία έργου καθορίζονται με υπουργική απόφαση και περιλαμβάνουν τουλάχιστον τα παρακάτω (Παράρτημα ΙΙ του ν.4014):
1) Επιτρεπόμενες χρήσεις γης στην περιοχή του έργου ή της δραστηριότητας.
2) Περιγραφή της θέσης του έργου, του σχεδιασμού και των τεχνικών χαρακτηριστικών του συνόλου του έργου κατά τα στάδια της κατασκευής και της λειτουργίας. Επίσης, την περιγραφή των κυριότερων χαρακτηριστικών των μεθόδων κατασκευής, τη φύση και τις ποσότητες των χρησιμοποιούμενων υλικών, καθώς και την περιγραφή των προβλεπόμενων τύπων και ποσότητας καταλοίπων και εκπομπών, ιδίως στα νερά, ατμόσφαιρα, έδαφος, θόρυβο, δονήσεις, ακτινοβολίες, που αναμένεται να προκύψουν από την κατασκευή και λειτουργία του προτεινόμενου έργου ή της δραστηριότητας.
3) Περιγραφή και αξιολόγηση των εναλλακτικών λύσεων, ιδίως ως προς τη θέση, το μέγεθος ή/και την τεχνολογία αυτών, συμπεριλαμβανομένης της μηδενικής λύσης, που εξετάστηκαν από τον φορέα του έργου ή της δραστηριότητας και παρουσίαση των κύριων λόγων της επιλογής της προτεινόμενης λύσης σχετικά με τις επιπτώσεις στο περιβάλλον.
4) Περιγραφή των στοιχείων του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος που ενδέχεται να θιγούν σημαντικά από το προτεινόμενο έργο ή δραστηριότητα, συμπεριλαμβανομένων ειδικότερα του πληθυσμού, της πανίδας, της χλωρίδας, των οικοτόπων, του εδάφους, του νερού, του αέρα, των κλιματικών παραγόντων, των υλικών αγαθών, μεταξύ των οποίων η αρχιτεκτονική, πολιτιστική και αρχαιολογική κληρονομιά, το τοπίο, καθώς και η περιγραφή της αλληλεπίδρασης των στοιχείων αυτών.
5) Περιγραφή, εκτίμηση και αξιολόγηση των πιθανά σημαντικών επιπτώσεων που το προτεινόμενο έργο ή δραστηριότητα ενδέχεται να προκαλέσει στο περιβάλλον από τη χρήση των φυσικών πόρων, την εκπομπή ρυπαντών, τη δημιουργία οχλήσεων και τη διάθεση των αποβλήτων, το σύνολο των δεδομένων και την περιγραφή των μεθόδων που χρησιμοποιήθηκαν για την πρόβλεψη και εκτίμηση των επιπτώσεων στο περιβάλλον, με αναφορά στην αξιοπιστία των μεθόδων, καθώς και επισήμανση των ενδεχόμενων δυσκολιών που προέκυψαν κατά τη συλλογή των απαιτούμενων πληροφοριών.
6) Αναλυτική περιγραφή των μέτρων που προβλέπονται για να αποφευχθούν, μειωθούν, αποκατασταθούν και αντισταθμιστούν οι σημαντικές δυσμενείς επιπτώσεις του έργου ή της δραστηριότητας στο περιβάλλον.
7) Σχέδιο περιβαλλοντικής διαχείρισης που θα εφαρμοστεί για τη διασφάλιση της αποτελεσματικής προστασίας του περιβάλλοντος και εφαρμογής των προτεινόμενων μέτρων, το οποίο θα περιλαμβάνει και το προτεινόμενο πρόγραμμα παρακολούθησης. Το πρόγραμμα παρακολούθησης στην εφαρμογή του οποίου δεσμεύεται ο φορέας του έργου ή της δραστηριότητας περιλαμβάνει τουλάχιστον:
α) τις παραμέτρους, τα στοιχεία και τους δείκτες του περιβάλλοντος που παρακολουθούνται,
β) τις μεθόδους, τον τόπο, τον χρόνο και τη συχνότητα καταγραφής,
γ) τα μέτρα διασφάλισης της ποιότητας και αξιοπιστίας των καταγραφών,
δ) το χρονοδιάγραμμα ενημέρωσης του (κατά το άρθ.18 του ν.4014/2011) Ηλεκτρονικού Περιβαλλοντικού Μητρώου (ΗΠΜ).
8) Μη τεχνική περίληψη των πληροφοριών που περιλαμβάνονται στην ΜΠΕ.
9) Εξειδικευμένες μελέτες οι οποίες τυχόν προέκυψαν κατά το στάδιο της διαδικασίας Προκαταρκτικού Προσδιορισμού Περιβαλλοντικών Απαιτήσεων (ΠΠΠΑ) εφόσον ακολουθήθηκε, και παρατίθενται σε παράρτημα της ΜΠΕ.
Πριν από κάθε διοικητική πράξη ή υλική ενέργεια που είναι προϋπόθεση για την έναρξη έργου πρέπει να προηγείται η ΜΠΕ , βλ. ΣτΕ 1035/1993 Ολομ. Είναι παράνομη πράξη εγκρίσεως περιβαλλοντικών όρων, περιέχουσα όρους που δεν είχαν αποτελέσει αντικείμενο ερεύνης από τη Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ), αλλ΄ εξετάσθηκαν το πρώτον μετά την υποβολή της. Η έρευνα των όρων στο στάδιο της μελέτης επιβάλλεται από διεθνές κείμενο (Πρωτόκολλο Κυότο) που αναφέρεται σε εκπομπές διοξειδίου άνθρακος. 3262/2003 E. Όμως δεν απαιτείται, για την έκδοση αποφάσεως του Υπουργού Πολιτισμού περί εγκρίσεως εκτελέσεως έργου επί ή πλησίον αρχαίων, η προηγούμενη μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων και έγκριση περιβαλλοντικών όρων. Οι διατάξεις του ν 3028/02 και του ν 1650/86 θεσπίζουν δύο εκ παραλλήλου ισχύουσες, διαδικασίες, μεταξύ των οποίων δεν υφίσταται χρονική ιεράρχηση. 3454/2004 Ολομ.
Η υποχρέωση της Διοικήσεως να εκδώσει αιτιολογημένη πράξη, κατά την οποία δεν απαιτείται η έκδοση πράξης έγκρισης περιβαλλοντικών όρων ή τήρηση της σχετικής διοικητικής διαδικασίας, καλύπτεται και όταν εκδίδεται πράξη έγκρισης περιβαλλοντικών όρων, από την αιτιολογία της οποίας προκύπτει ότι η επερχόμενη τροποποίηση ή επέκταση ή εκσυγχρονισμός υφιστάμενου έργου δεν διαφοροποιείται ουσιωδώς προς το χειρότερο, ως προς τις περιβαλλοντικές του επιπτώσεις ή ως προς τις επιπτώσεις που έχουν ήδη αποτελέσει αντικείμενο μελέτης κατά την έκδοση της αρχικής έγκρισης περιβαλλοντικών όρων. 3688/2009 Ολομ.
Ο καθορισμός των οριογραμμών του ρέματος αποτελεί κατά νόμο προϋπόθεση για την έκδοση των πράξεων χωροθετήσεως και εγκρίσεως περιβαλλοντικών όρων έργου ή δραστηριότητας που βρίσκεται πλησίον ρέματος. Η μεταλλευτική νομοθεσία επιτρέπει καταρχήν τη διενέργεια εργασιών εκμεταλλεύσεως μεταλλείων και κάτω από ακίνητα με κτίσματα και κατοικίες, αρκεί να λαμβάνονται μέτρα, προκειμένου να μη δημιουργούνται επιπτώσεις στην επιφάνεια και να ελαχιστοποιούνται οι επιπτώσεις στον περιβάλλοντα χώρο από δονήσεις και θορύβους στις περιπτώσεις χρήσεως εκρηκτικών υλών προβλέπει δε και την απαλλοτρίωση των ακινήτων αυτών υπό προϋποθέσεις. 462/2010 Ολομ
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΜΠΕ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ
Η μη επιλογή μιας τεχνικής λύσεως για την κατασκευή μεγάλου τεχνικού έργου, η οποία κρίνεται βέλτιστη από περιβαλλοντική πλευρά και, κατ’ αρχήν, εφικτή, πρέπει να αιτιολογείται νομίμως με την προσήκουσα παράθεση και τεκμηρίωση αντικειμενικών, ειδικών και συγκεκριμένων λόγων, αναγομένων επίσης στην προστασία γενικότερου δημόσιου συμφέροντος και στην εξυπηρέτηση συναφών κοινωνικών αναγκών, οι οποίοι κρίνονται τόσο σοβαροί, ώστε να μην μπορούν να αρθούν μέσα σε εύλογο χρόνο με προγραμματισμό και συντονισμό της δράσης όλων των εμπλεκομένων φορέων, συνεκτιμωμένου του επείγοντος χαρακτήρα του δημοσίου συμφέροντος αναγκών που θα εξυπηρετήσει το έργο. 3520/2006 Ολομ.
-Η ΜΠΕ πρέπει να είναι συνθετική.
Πρώτη απόφαση η ΣτΕ 2760/1994 που νομολόγησε ότι πρέπει να εξετάζονται συνθετικά οι επιπτώσεις στο ποτάμιο οικοσύστημα. Με την ΣτΕ 526/2003 Ολομ, απαιτήθηκε συνθετική μελέτη, βλ και 2759/1994 (Αχελώος), 3289/2004 ( ακόμη και σε μικρό έργο). Η αρχή βιωσίμου αναπτύξεως επιβάλλει, σε περίπτωση πραγματοποιήσεως περισσοτέρων υδροηλεκτρικών έργων σε ποτάμιο οικοσύστημα, την συνθετική εξέταση των επιπτώσεων από το σύνολο των επεμβάσεων. 3289/2004 ,7μ.
–ΜΠΕ: επιστημονική εργασία με βασικό χαρακτηριστικό τη λογική θεμελίωση και τεκμηρίωση των κρίσεων ΣτΕ 3488/2003.
–ΜΠΕ: ειδικοί επιστήμονες ΣτΕ 2636/2009 Ολομ., 258/2004 Ολομ., 4503/1997 Ολομ., 1680/2002 (ΔΕΗ- Κρυονέρι). Οι επιστημονικές απόψεις περί των επιπτώσεων των Η/Μ πεδίων στο φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον και στην ανθρώπινη υγεία ανάγονται σε ακυρωτικώς ανέλεγκτα τεχνικά ζητήματα και δεν αποτελούν ούτε γεγονότα πασίδηλα ούτε δεδομένα της κοινής πείρας. 3219/2010 Ολομ. Έχει εκτελεστό χαρακτήρα η πράξη προεγκρίσεως χωροθετήσεως για έργα ή εγκαταστάσεις της Α’ Κατηγορίας της κυα 69269/90. Προαπαιτούμενο της επιστημονικής εγκυρότητας Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων είναι η συμμετοχή στην κατάρτισή της των επιστημόνων εκείνων, οι οποίοι έχουν την απαιτούμενη ειδικότητα για την εξέταση των επιπτώσεων του έργου ή της δραστηριότητας. 258/2004 Ολομ
–ΜΠΕ: εξέταση εναλλακτικών λύσεων. Η Επίκληση οικονομικών – τεχνικών λόγων δεν αποτελεί επαρκή αιτιολόγηση αποκλεισμού βέλτιστης περιβαλλοντικά – εφικτής λύσης (ΣτΕ 672-4/2010 Ολομ., 3520/2006 Ολομ. (προαστιακός).
Απαιτείται συγκριτική αξιολόγηση εναλλακτικών λύσεων και επαρκής αιτιολόγηση προτεινόμενης επιλογής (ΣτΕ 1675/1999 Ολομ., 3478/2000 Ολομ. Πρόταση και άλλων εναλλακτικών τεκμηριωμένη / εμπρόθεσμη ΣτΕ 1495/2002, 1756/2002, 258/2004 Ολομ., 4446/2005, 3681/2010, 3047/2011 (οδικός άξονας).
–Η δημοσιοποίηση της ΜΠΕ αποτελεί ουσιώδη τύπο για την έκδοση της απόφασης έγκρισης περιβαλλοντικών όρων (ΣτΕ 2636/2009 Ολομ ). Δεν απαιτείται εκ νέου τήρηση όταν γίνονται επουσιώδεις τροποποιήσεις, (ΣτΕ 970/2007 , 7μ.).
Η δημοσιοποίηση της ΜΠΕ έχει ως στόχο την ενημέρωση των ενδιαφερομένων και την παροχή σε αυτούς της δυνατότητας υποβολής τεκμηριωμένων προτάσεων ώστε να καταστεί δυνατή η επιλογή των βελτίστων λύσεων, αποτελεί δε ουσιώδη τύπο για την έκδοση της απόφασης έγκρισης των περιβαλλοντικών όρων. Δεν απαιτείται όμως η εκ μέρους της Διοικήσεως κοινοποίηση της συμπληρωματικής μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων στο οικείο Νομαρχιακό Συμβούλιο, προκειμένου αυτό να προβεί στη δημοσιοποίησή της και να γνωμοδοτήσει εκ νέου, όταν η συμπληρωματική ΜΠΕ συντάσσεται εν όψει των προτάσεων που διατυπώθηκαν στα πλαίσια της διαδικασίας δημοσιοποίησης της αρχικής μελέτης. 970/2007 Ε 7μ
–Πρέπει να είναι ειδικά αιτιολογημένη με βάση τις ιδιαιτερότητες της περιοχής: Όταν πρόκειται να καθορισθούν τα όρια Βιομηχανικής Περιοχής (ΒΙΠΕ), σε περιοχή όπου είναι εγκατεστημένη μονάδα παραγωγής, αποθηκεύσεως ή διαθέσεως εκρηκτικών υλών, πρέπει, στην προς τούτο εκπονούμενη Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ), να γίνεται μνεία της υπάρξεως της εν λόγω μονάδος και των χαρακτηριστικών της και να εξετάζεται ειδικώς, αν, εν όψει της αποστάσεως της μονάδος από τα όρια της ΒΙΠΕ, πρέπει να ληφθούν συγκεκριμένα μέτρα για την αποτροπή του κινδύνου ατυχήματος μεγάλης κλίμακος, περαιτέρω δε, οι σχετικές διαπιστώσεις και τα μέτρα πρέπει να αποτελούν μέρος και της πράξεως εγκρίσεως περιβαλλοντικών όρων. 1542/2008 Ολομ
–Όχι ευθεία αξιολόγηση από τον δικαστή ΣτΕ 3478/2000 Ολομ., 613/2002 Ολομ., 2173/2002 Ολομ., 2889/2002
–Στάθμιση ΣτΕ 3478/2000 Ολομ., 1672/2005 Ολομ., 612/2002 Ολομ., 2300/1997 Αεροδρόμιο Σπάτων.
Η Απόφαση Εγκρισης των Περιβαλλοντικών Όρων (ΑΕΠΟ)
Στη συνέχεια εφόσον εκτιμηθεί με βάση την ΜΠΕ ότι είναι δυνατή η πραγματοποίηση του έργου εκδίδεται η Απόφαση Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων που είναι και η μόνη εκτελεστή πράξη [(ΣτΕ 2547/2005, ΒΙ.ΠΕ. Πρέβεζας ΣτΕ 2466/2008 Ολομ., κριτήρια Π.Π.Ε.Α (αερολιμένας Χίου) ΣτΕ 3851/2006 7μ., Ολομ. 2951/2006, 2636, 3460, 3688/2009, 462, 3627, 3822/2010].
Για την περιβαλλοντική αδειοδότηση έργων και δραστηριοτήτων εντός του δικτύου Natura 2000, προβλέπεται η υποβολή και αξιολόγηση «Ειδικής Οικολογικής Αξιολόγησης»
Η ισχύς της ΑΕΠΟ είναι δεκαετής (α.2παρ1 και 8α Ν 4014/11) ή σε 12 για έργα που διαθέτουν ISO, ή σε 14 για όσα διαθέτουν EMAS και παρατείνεται η διάρκεια ισχύς των υφιστάμενων ΑΕΠΟ μέχρι τη συμπλήρωση δεκαετίας από την έκδοσή τους, εφόσον δεν σημειωθούν σημαντικές μεταβολές.
Η παράταση ισχύος για να είναι συνταγματικώς ανεκτή δεν είναι αυτοδίκαιη αλλά απαιτείται η έκδοση διαπιστωτικής πράξης (ΣτΕ 4445/2013, 7μ.)
Με τις διατάξεις του άρθρου 19α του ν. 4014/2011 καθιερώνεται η δημοσιοποίηση όλων των αποφάσεων έγκρισης περιβαλλοντικών όρων που αφορούν έργα και δραστηριότητες της κατηγορίας Α` με την ανάρτηση αυτών σε ειδικό δικτυακό τόπο (http://aepo.ypeka.gr), εντός ενός μηνός από την έκδοση της απόφασης . Η ανάρτηση αυτή περιλαμβάνει το πλήρες κείμενο της ΑΕΠΟ και τα ουσιώδη στοιχεία, που καθιστούν δυνατό τον εντοπισμό της απόφασης, συγκεκριμένα δε, όπως προκύπτει από τον εν λόγω δικτυακό τόπο, τον τίτλο της απόφασης, την εκδούσα αρχή, την κατηγορία του έργου (Α1 ή Α2), την ομάδα στην οποία ανήκει, κατά την ταξινόμηση της υπουργικής απόφασης 1958/2012 “Κατάταξη δημοσίων και ιδιωτικών έργων και δραστηριοτήτων σε κατηγορίες και υποκατηγορίες σύμφωνα με το άρθρο 1 παράγραφος 4 του ν. 4014/21.9.2011 και τον φορέα .Ο δικτυακός τόπος παρέχει, εξάλλου, τη δυνατότητα ταξινόμησης και αναζήτησης των αποφάσεων με πολλαπλά κριτήρια επιλογής που προσδιορίζονται από τα ως άνω στοιχεία της κάθε ΑΕΠΟ . Η κατά τα ως άνω δημοσιοποίηση των ΑΕΠΟ έργων και δραστηριοτήτων Α΄ κατηγορίας συνιστά, σύμφωνα με την διάταξη του άρθρου 19α του ν. 4014/2011, δημοσίευση επιβαλλόμενη από τον νόμο, και δημιουργεί τεκμήριο πλήρους γνώσης για κάθε ενδιαφερόμενο προκειμένου να ασκήσει αίτηση ακυρώσεως, ήτοι από την κατά τα ανωτέρω ανάρτηση της ΑΕΠΟ ξεκινά η κατά το άρθρο 46 παρ. 1 του π.δ. 18/1989 προθεσμία για την άσκηση αιτήσεως ακυρώσεως κατά της πράξης αυτής . Η ανάρτηση των ΑΕΠΟ έργων και δραστηριοτήτων Α΄ κατηγορίας στον δικτυακό τόπο του Υπουργείου Περιβάλλοντος με τις ανωτέρω τεχνικές προδιαγραφές και με το ανωτέρω περιεχόμενο, σε συνδυασμό με την προβλεπόμενη στο άρθρο 19 του ν. 4014/2011 ενημέρωση του κοινού και τη δημόσια διαβούλευση επί του περιεχομένου των μελετών περιβαλλοντικών επιπτώσεων στο στάδιο που προηγείται της έκδοσης της ΑΕΠΟ, καθώς και με την προβλεπόμενη στον ν. 3861/2010 ανάρτηση των ΑΕΠΟ στον δικτυακό τόπο του προγράμματος “Διαύγεια”, καθιστά τον προβλεπόμενο στο άρθρο 19α του ν. 4014/2011 τρόπο δημοσίευσης των ΑΕΠΟ έργων και δραστηριοτήτων Α΄ κατηγορίας πρόσφορο τρόπο πλήρους γνωστοποίησης του περιεχομένου τους και, επομένως, θεμιτώς, με την προαναφερθείσα δημοσίευση συνάγεται, κατά τους ορισμούς του νόμου, τεκμήριο γνώσης από τους ενδιαφερόμενους του περιεχομένου της δημοσιευθείσας ΑΕΠΟ και, συνεπώς, από την επομένη της ανάρτησης της ΑΕΠΟ στον δικτυακό χώρο του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας ή, σε περίπτωση που η ΑΕΠΟ έχει αναρτηθεί και στο δικτυακό χώρο του προγράμματος “Διαύγεια”, από την επομένη της τελευταίας από τις δύο αναρτήσεις, αρχίζει η προθεσμία για την άσκηση αιτήσεως ακυρώσεως ενώπιον του ΣτΕ (ΣτΕ 1112/2017 παραπομπή της υπόθεσης στην επταμελή σύνθεση, βλ. και 2994/2017 Ε τμ.).Με την επταμελή σύνθεση η υπόθεση παραπέμφθηκε στο ΔΕΕ λόγω ευλόγων αμφιβολιών περί της συμβατότητος των ανωτέρω διατάξεων προς τις διατάξεις του άρθρου 47 του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ε.Ε. και των άρθρων 6 και 11 της οδηγίας 2011/92/ΕΕ (ΣτΕ 674/2018, Ε΄ τμ.7μ).
Η Ανανέωση των Περιβαλλοντικών Όρων
Για την αναθεώρηση εγκρίσεως περιβαλλοντικών όρων μετά τη λήξη ισχύος της εγκριτικής πράξεως απαιτείται η εκ νέου τήρηση της διαδικασίας εγκρίσεως. Το αυτό και όταν μεσολαβεί μεγάλο χρονικό διάστημα μεταξύ λήξεως ισχύος παλαιάς και νέας εγκρίσεως. 3428/2004 Ε
ΣτΕ 4357, 4358/2011 7μ. Όχι νέα διαφορετική κρίση της Διοικήσεως για τα ήδη αξιολογηθέντα δεδομένα εκτός αν νέα ουσιώδη δεδομένα ή πλάνη περί τα πράματα
ΣτΕ 4357/2011 7μ. (ΟΕΔΑ Γραμματικού) τυχόν πλημμέλειες ΜΠΕ για μεγάλα έργα υποδομής ή ανάγκη βελτιώσεων → θα παρασχεθεί προθεσμία στη Διοίκηση να συμπληρώσει την έλλειψη(αρχή νομιμότητας/αρχή αποτελεσματικότητας της διοικητικής δράσης)
ΣτΕ 1502/2013 λήξη περιβαλλοντικών όρων
ΣτΕ 3919/2010 Ολομ., 2004/2013 περιβαλλοντικοί όροι εκ των υστέρων
ΣτΕ 1688/2014, 4415/2013 επτ., 4884, 2752/2013 Διαπιστωτική αναγκαία για την ανανέωση υφιστάμενων (άρθρο 2 παρ. 1 και 8 περ. α΄ ν. 4014/2011).
Εγκατάσταση βιομηχανικών η βιοτεχνικών επιχειρήσεων
Κατά την έννοια των διατάξεων των άρθρων 4 παρ. 1 και 2, 6 παρ. 1 περ. α και 2 ν. 3325/2005 (Α΄ 68), σε συνδυασμό με εκείνες του άρθρου 24 του ν. 1650/1986 (Α΄ 160), όπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο 10 του ν. 2742/1999 (Α΄ 207), ερμηνευομένων εν όψει των επιταγών του άρθρου 24 παρ. 1 και 2 του Συντάγματος περί αποτελεσματικής προστασίας του φυσικού και οικιστικού περιβάλλοντος και ορθολογικής χωροταξικής αναδιάρθρωσης της χώρας, η εγκατάσταση βιομηχανικής ή βιοτεχνικής επιχειρήσεως είναι επιτρεπτή μόνο σε ειδικώς εκ των προτέρων καθορισμένες περιοχές και όχι σε όσες περιοχές απλώς και μόνο δεν απαγορεύεται ρητά η συγκεκριμένη χρήση. Ειδικότερα, η εγκατάσταση αυτή, που από τη φύση της επάγεται οχλήσεις και για τις οικιστικές περιοχές και για το περιβάλλον, είναι επιτρεπτή, ενόψει των ορισμών των άρθρων 24 παρ. 2 και 106 παρ. 1 του Συντάγματος, μόνο σε περιοχές που εκ των προτέρων και με βάση νόμιμα κριτήρια έχουν καθορισθεί ως περιοχές προοριζόμενες για την ανάπτυξη της εν λόγω δραστηριότητας. Τα κριτήρια αυτά πρέπει να ανάγονται τόσο στην ανάγκη αναπτύξεως της παραγωγικής αυτής δραστηριότητας, όσο και στην ανάγκη προστασίας του φυσικού, οικιστικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος, ούτως ώστε η ανάπτυξη που επιδιώκεται με την εγκατάσταση της επιχειρηματικής μονάδας να παραμένει στο πλαίσιο της αρχής της αειφορίας. Μέχρι δε να εκπονηθούν και εγκριθούν τα χωροταξικά σχέδια, και εφ’ όσον το ζήτημα του τόπου ασκήσεως της σχετικής δραστηριότητος δεν γίνεται με εγκεκριμένο ρυθμιστικό ή χωροταξικό ή πολεοδομικό σχέδιο ή με Ζ.Ο.Ε. ή με την πρόβλεψη βιομηχανικής ή βιοτεχνικής ζώνης, η εγκατάσταση βιομηχανιών επιτρέπεται, κατά την έννοια των ανωτέρω διατάξεων, σε περιοχές οργανωμένης ανάπτυξης παραγωγικών δραστηριοτήτων (Π.Ο.Α.Π.Δ.), καθοριζόμενες κατά το άρθρο 24 του ν. 1650/1986, όπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο 10 παρ. 1 του ν. 2742/1999.
Συνεπώς, δεν είναι επιτρεπτή η εγκατάσταση βιομηχανίας ή βιοτεχνίας σε περιοχή που δεν έχει αναγνωρισθεί με διοικητική πράξη ως κατάλληλη για την ανάπτυξη βιομηχανικής ή βιοτεχνικής δραστηριότητος (ΣΕ 2468/2011 7μ., 3825/2010, 3460/2009, 2269/2007, 2319/2002).
Από τον κανόνα αυτόν μπορούν να εξαιρεθούν στοιχειώδεις μόνο, ως προς την κλίμακα και τις επιπτώσεις τους στο περιβάλλον, παραγωγικές δραστηριότητες χαμηλής οχλήσεως, εφ’ όσον η συγκεκριμένη δραστηριότητα είναι σχετική με παραδοσιακές καλλιέργειες της περιοχής ή την αναπτυσσόμενη σ’ αυτήν κτηνοτροφία ή δασοπονία (ΣΕ 3825/2010, 3175/2009, πρβλ. ΣΕ 2468/2011 7μ.). Περαιτέρω, εφ’ όσον με χωροταξικό ή ρυθμιστικό σχέδιο προβλέπονται περιοχές, όπου είναι μεν κατ’ αρχήν επιτρεπτή η άσκηση βιομηχανικής ή βιοτεχνικής δραστηριότητας, δεν έχουν όμως καθορισθεί βιομηχανικές ή βιοτεχνικές ζώνες ή ανάλογες περιοχές ή ζώνες, αναγνωριζόμενες κατά τρόπο συγκεκριμένο με διοικητική πράξη εκδιδόμενη δυνάμει των οικείων διατάξεων ως προοριζόμενες για τον ανωτέρω σκοπό, για την εγκατάσταση και λειτουργία ορισμένης μονάδας στις περιοχές αυτές απαιτείται η αξιολόγηση της καταλληλότητας της συγκεκριμένης θέσεως εγκαταστάσεως της μονάδας είτε κατά τη διαδικασία της προεγκρίσεως χωροθετήσεως, η οποία προβλεπόταν αρχικά στον ν. 1650/1986, ή κατά τη διαδικασία προκαταρκτικής περιβαλλοντικής εκτιμήσεως, υπό τους όρους του ν. 3010/2002, ο οποίος, κατά τα προεκτεθέντα, τροποποίησε τον ανωτέρω νόμο (βλ. ΣΕ 380/2014, 3825/2010, 3460/2009, 2951/2006 7μ.).
Διεύρυνση εννόμου συμφέροντος -έννοια οικολογικής γειτνίασης:
Με έννομο συμφέρον ασκούν αίτηση ακυρώσεως κατά πράξεως εγκρίσεως περιβαλλοντικών όρων που αφορούν έργο τουριστικής αξιοποίησης στο Λασίθι, μόνιμοι κάτοικοι Κρήτης και μόνιμοι κάτοικοι άλλων περιοχών της Ελλάδας, εν όψει των ιδιαίτερα μεγάλων διαστάσεων και ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του έργου, όχι, όμως και ευρωπαίοι πολίτες, διότι ως προς αυτούς δεν συντρέχουν οι προϋποθέσεις οικολογικής γειτνιάσεως. Το Σύνταγμα δεν απαγορεύει την πραγματοποίηση σημαντικών έργων οικονομικής ανάπτυξης της χώρας εάν αυτά δεν έχουν προβλεφθεί σε χωροταξικό σχέδιο, επίσης τέτοια απαγόρευση δεν προκύπτει και από το Ευρωπαϊκό δίκαιο. Από τις διατάξεις των ν 2742/99, 2508/97 και 3010/02 σε συνδυασμό προς τις επιταγές του άρθρου 24 Σ προκύπτει ότι η πραγματοποίηση έργων ανάπτυξης παραγωγικών και επιχειρηματικών δραστηριοτήτων είναι επιτρεπτή μόνο σε περιοχές, οι οποίες εκ των προτέρων και με βάση νόμιμα κριτήρια έχουν καθορισθεί ως περιοχές για την ανάπτυξη των εν λόγω δραστηριοτήτων, ιδίως, μάλιστα, προκειμένου περί συνθέτων και ειδικών έργων μεγάλης κλίμακας, τα οποία λόγω της φύσεως των εγκαταστάσεων και του είδους και της εντάσεως της λειτουργίας τους, έχουν σημαντικές και μη αναστρέψιμες επιπτώσεις στο φυσικό, πολιτιστικό και οικιστικό περιβάλλον της περιοχής. Ο καθορισμός των ανωτέρω περιοχών πρέπει να γίνεται με την έγκριση των νομίμως προβλεπομένων κατά περίπτωση σχεδίου χωροταξικού και πολεοδομικού σχεδιασμού, ιδίως δε μετά την έγκριση των Περιφερειακών Πλαισίων Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης. Τα ανωτέρω σχέδια στα οποία προβλέπονται οι επιτρεπόμενες ανά περιοχή χρήσεις γης και οι λοιποί όροι, διά των οποίων καθίσταται κατάλληλη περιοχή για την υποδοχή συγκεκριμένων δραστηριοτήτων πρέπει να εκπονούνται εντός του πλαισίου του οικείου ΠΠΧΣΑΑ. Και τούτο ανεξαρτήτως των εφαρμοζομένων επί μέρους μεγεθών και χαρακτηριστικών του έργου, ως και του εύρους της πληρότητας και επάρκειας των μελετών περιβαλλοντικών επιπτώσεων, διότι αυτές εκπονούνται και αφορούν στο τελικό επίπεδο εφαρμογής και δεν δύνανται να υποκαταστήσουν το ελλείπον ενδιάμεσο και κρίσιμο στάδιο χωροταξικού σχεδιασμού. 3920/2010 Ολομ.
Δεν απαιτείται η έκδοση Ειδικού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού για το οδικό δίκτυο της χώρας, ενώ η κατ’ αρχήν επιλογή της δημιουργίας αυτοκινητοδρόμου μέσω σχεδιασμού επιπέδου Περιφερείας συνάδει με το άρθρο 24 Σ. Οι ρυθμίσεις του ν 1650/86, κατά τις οποίες κατά τη διαδικασία έγκρισης περιβαλλοντικών όρων δεν προβλέπεται η έκφραση γνώμης από ΟΤΑ Α΄ βαθμού αλλά μόνον από τους ΟΤΑ Β΄ βαθμού προκειμένου περί έργων που έχουν επιπτώσεις πέραν των ορίων ΟΤΑ Α΄ βαθμού δεν αντίκεινται στο Σύνταγμα. 3043/2011 Ε.